Անվճար հայերէն ուղղագրիչ
Ստացի՛ր HySpell-ը հիմա
 Ձեւաբանութիւն

Արեւմտահայերէն

պսակ → պսակ (գոյական)
Եզակի • Ուղղական հոլով
Եզակի • Հայցական հոլով
 Բառարան
պսակ գոյական Թագ, ապարօշ * ամուսնութիւն * աւարտ, մրցանակ * բակ (լուսնի), բաժակ (ծաղիկի):

Աղբիւր՝ Բառգիրք հայերէն լեզուի։ Անդրանիկ Վրդ. Կռանեան, Պէյրութ, 1998։ Էջ 394։


ՊՍԱԿ
գոյական
    1. թագ։
    2. մրցանակ, բրաբիոն։
    3. (ծաղիկի՝) շափրակ։
    4. (եկեղեցականներու գագաթին վրայ՝) կուլակ, պահէզիկ։
    5. (սուրբերու՝) լուսապսակ։
    6. (կամուրջի՝ դրան՝ պատուհանի՝) ծնօտ։
    7. (շէնքի՝) քիւ։
    8. (գործի մը՝) լրում, կատարում։
    9. (ամուսնական՝) ամուսնութիւն։
    10. (յաղթութեան՝) դափնի, դափնեպսակ։
    11. (ծառի մը՝) կատար, գագաթ։
    12. (հին թագաւորներու՝ դշխոներու՝) ապարօշ։

Դարձուածքներ
ծաղիկներէ պսակ
ծաղկեպսակ։

դռներու՝ պատերու վրայ ծաղկեայ պսակ
դրասանգ։

Աղբիւր՝ Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): էջ 428
ՆՈՐ
ՊՍԱԿ պսակի, պսակաց
(զանդկերէն pusā, պահլաւերէն pusak, թագ, պսակ, պարսկերէն pāsak, մանկական ծաղկեայ գլխանոց)

գոյական
    1. Ծաղիկներից կամ թարմ ճիւղերից հիւսած շրջանակ, որ դնում են գլխներին զարդարանքի համար։
‣ Բոլոր աղջիկները կրում էին գլխներին վարդեայ պսակներ։
‣ Մի գեղեցիկ պսակ էր հիւսել նուրբ սէզերից, յօշօշից, զանգակիկներից ու վարդերից։

    2. Դաբնիի կամ ձիթենու ճիւղերից հիւսած շրջանակ, որ տալիս էին իբրև մրցանակ հասարակական մրցութիւնների կամ պատերազմների մէջ յաղթողներին։
‣ Դաբնեայ պսակով զարդարեցին յաղթողի ճակատը։
‣ Յաղթութեան պսակն այնքան թանկարժէք էր, որ սերնդէ-սերունդ պահում էին։

    3. Մանեակ, որ դնում էին նորափեսայի և նորահարսի գլխներին իբրև թագ, որի պատճառով նրանք կոչվում են թագւոր (թագաւոր) և թագուհի։
‣ Այժմ պսակի փոխարէն գործ են ածում թագեր, որ բռնում են թագուորի և թագուհու գլխներին եկեղեցում՝ պսակադրութեան ժամանակ։

    4. Ոսկուց կամ արծաթից շինված և գոհարեղէններով զարդարված ատամնաւոր շրջանակ, որ իբրև պատուի նշան կրում են գլխներին թագաւորները, դուքսերը, կոմսերը ևն և որ լինում է զանազան ձեւի և զանազան թուով գնդակներով՝ նայելով կրողի աստիճանին. կոչվում է նաև թագ։
‣ Արքայական պսակը գլխարկի ձեւ է ունենում և գնդակը կրում է վերեւից։
‣ Կոմսերի պսակներն ինը գնդակ ունին, բարոններինը եօթը ևն։

    5. Ծաղիկներից, բոյսերից հիւսված կամ արծաթից կամ հասարակ մետաղից շինված զարդարուն շրջանակ, որ դնում են ննջեցեալի դագաղի և ապա գերեզմանի վրայ իբրև յարգանքի նշան։
‣ Առաջ պսակներ դնում էին յիրաւի արժանաւոր մարդկանց դագաղների վրայ։

Նմանութեամբ
⨀հին նշանակութիւն 6. Բակ, որ երբեմն կապում է արեգակի և լուսնի շուրջը։

⨀հին նշանակութիւն 7. Արեգակի գունդը, սկաւառակը։

    8. Արեգակի արտաքին լուսեղէն շրջանակը, որ տեսանելի է դառնում նրա ամբողջական խաւարման ժամանակ։
‣ Արեգակի պսակն այնքան պայծառ է, որ նրա լուսով կարելի է կարդալ տպված գիրք, չնայելով որ ամբողջ գունդը ծածկված է լուսնով։
‣ Ամբողջական խաւարումների ժամանակ լուսանկարում են պսակը զանազան գիտական հետազօտութիւնների համար։

⨀հին նշանակութիւն 9. Բոլորումն տարւոյ, տարեշրջան։

⨀հին նշանակութիւն 10. Նկարների վրայ՝ սրբերի գլուխների շուրջն սպիտակ (իբրև լուսեղէն) շրջանակ, իբրև յայտարար նկարված անձի սրբութեան։

⨀հին նշանակութիւն 11. (Եկեղեցական) Գլխի գագաթի վրայ բոլորակաձեւ գերծված տեղ, որ կիրարկվում է կաթոլիկ եկեղեցում, կուլակ (2)։

    12. (Բուսաբանական) Ծաղկի բաժակը շրջապատող երփներանգ տերեւների շրջանակը։
‣ Ծաղկի պսակները բազմազան ձեւեր են ունենում և լինում են բազմաթերթ կամ միաթերթ։

    13. (Կազմախօսական) Ատամի այն մասը, որ լնդերքից դուրս երեւում է։ Հակառակը՝ Արմատ։
‣ Ձեր ատամի պսակը փչացել է, բայց արմատն առողջ է. կարելի է նրա վրայ արուեստական պսակ դնել։

⨀հին նշանակութիւն 14. Առարկաների (օրինակ՝ սեղանի, դռան ևն) շուրջը շինած բարակ շրջանակ, ափ։

⨀հին նշանակութիւն 15. Տանիքի շուրջը քաշած ցած պատ՝ պահպանութեան համար։

Փոխաբերաբար
    16. (Եկեղեցական) Ամուսնութեան խորհուրդը, որ կատարվում է եկեղեցում և որի ժամանակ պսակ էին դնում (պսակում էին) ամուսնացողների գլխներին։
‣ Քահանան այդ գիշեր չորս պսակ ունէր։
‣ Պսակների թիւը հետզհետէ պակասում է մեր մէջ։

    17. Ամուսիններից մէկը միւսի համար (մասնաւորապէս մարդը՝ կնոջ համար)։
‣ Դու իմ գլխիս թագն ու պսակն ես։

    18. Յաղթութիւն, պանծալի գործ, գլուխ գործոց։
‣ Այդ կռւում մենք տարանք յաղթանակի պսակը։
‣ Նրա այս վերջին աշխատանքը նրա բոլոր գործերի պսակն է կազմում։

    19. (Եկեղեցական) Երանաւէտ վիճակ, որին ակնկալում են հաւատի համար կռուողները և նահատակուողները, իբրև յաղթութեան պսակի (2)։

Այս նշանակութեամբ այժմ գործ են ածվում իբրև օրհնէք՝
‣ Սուրբ պսակին արժանանաս։
‣ Անթառամ պսակին հասնես։

    20. (Աստղաբաշխական) Անուն երկու համաստեղութիւնների, մէկը հիւսիսային, միւսը հարաւային կիսագնդում։
‣ Հիւսիսային պսակը պարունակում է երեսուն երեք աստղ, Հարաւայինը տասներկու աստղ։

Դարձուածքներ
Փուշ պսակ, Փշեայ պսակ
գոյական Փշերից հիւսված պսակը, որ զինուորները դրին Քրիստոսի գլխին՝ ծաղրելու համար նրան իբրև հրէից թագաւոր։

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 1884
ՆՈՐ
(beta)
ԱՄՈՒՍՆՈՒԹԻՒՆ
գոյական
    1. այր եւ կնոջ օրինական միութիւն՝ կենակցութեան եւ որդեծնութեան նպատակով, կարգուիլը.

    2. քաղաքական ամուսնութիւն, որ կը կնքուի համաձայն երկրի մը մէջ գոյութիւն ունեցող պետական օրէնքներուն. օրինակ՝
‣ Սովետ Միութեան, ներառեալ Հայաստանը, Եւրոպայի եւ Ամերիկայի մէջ քաղաքական ամուսնութիւնը ի զօրու է:

Եկեղեցական ամուսնութիւնը յաչս պետութեան կարեւորութենէ զուրկ է։ Ուզողներ եկեղեցական ամուսնութիւն կը կնքեն՝ հոգեկան գոհացում ունենալու եւ իրենց պարագաներուն նոյն գոհացումը տալու համար.

    3. եկեղեցական ամուսնութիւն, որ կը կատարուի եկեղեցւոյ մէջ, քահանայի ձեռամբ, եւ հոգեւոր իշխանութեան արտօնագրով։

Լիբանանի եւ իսլամական երկիրներու մէջ եկեղեցական ամուսնութիւնը ընդունուած է:

    4. ժողովրդական բառերով՝ պսակ, հարսնիք, հարսանիք:

Հակառակը՝ ամուրիութիւն։

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 57
ՆՈՐ
(beta)
ԿԱՏԱՐ
գոյական
    1. ծայր, գագաթ.

    2. վերջ, աւարտ։

Տեսակներ
— Լերան՝ գլուխ, գագաթ, սար, արտեւան, ծայր.

— ծառի՝ պսակ.

— հաւազգիներու՝ բբուկ, կակաչ.

— յոպոպի՝ ցցունք։

Հակառակը՝ ստորոտ, սկիզբ։

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 979
ՆՈՐ
(beta)
ՀԱՐՍԱՆԻՔ,
ՀԱՐՍՆԻՔ
գոյական
    1. ամուսնութեան հետ կապուած ծէսեր եւ ուրախութիւններ, պսակ.

Տեսակներ
— խորհուրդը՝ Պսակ կամ Ամուսնութիւն.

    2. ընդհանրապէս ուրախութիւն, քէֆ(?). օրինակ՝
‣ կատուն սատկեցաւ, մուկերուն հարսանիք է (առած):

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 1196
ՆՈՐ
(beta)
ՊՍԱԿ
գոյական
    1. թարմ ծաղիկներէ կամ ոստերէ՝ ճիւղերէ հիւսուած շրջանակ, իբրեւ զարդ գլխուն դրուելու.

    2. դափնիի կամ ձիթենիի ճիւղերէ հիւսուած շրջանակ, զոր կու տային իբրեւ մրցանակ՝ յարգանք մարզական՝ մտաւորական մրցումներու եւ պատերազմի մէջ յաղթականներուն.

    3. ոսկեձոյլ կամ արծաթաձոյլ գոհարազարդ ատամնաւոր շրջանակ, զոր իբրեւ պատիւի նշան կը կրեն թագաւորները՝ դշխոները՝ դուքսերը եւ այլն. թագ, ապարօշ.

    4. մանեակ, զոր կը դնեն փեսացուին եւ հարսնցուին գլուխներուն իբրեւ թագ (ատկէ՝ անոնց թագաւոր եւ թագուհի անուանումը). նարօտ.

    5. ծաղկահիւս կամ մետաղէ ծաղկազարդ շրջանակ, զոր կը դնեն դագաղին, ապա գերեզմանահողին վրայ. ծաղկեպսակ.

    6. պսակադրութեան եկեղեցական ծէսը՝ խորհուրդը՝ արարողութիւնը.

    7. ամուսիններէն իւրաքանչիւրը միւսին համար (մանաւանդ այրը՝ կնոջ համար).

    8. արեւու, լուսնի եւ պայծառ աստղերուն շուրջը եղող շրջանակ. բակ.

    9. ծաղիկի բաժակէն ներս գտնուող գունաւոր տերեւներու՝ փերթերու շրջանակ.

    10. նկարներու՝ սրբանկարներու վրայ՝ սուրբերու գլուխներուն վրայ լուսեղէն՝ ճերմակ շրջանակ. լուսապսակ.

    11. ակռայի՝ ատամի այն մասը, որ միսէն դուրս է.

    12. տանիքի պահպանութեան համար ցած պատ կամ դուրսէն շրջապատող երիզ. քիւ.

    13. հեռաձայնի՝ ձայնասփիւռի եւ այլնի կազմած, որ մարդուն գլխուն շուրջը անցնելով՝ կը հանգչի ականջներուն վրայ.

    14. երկու համաստեղութեան անուն.

    15. (Փոխաբերական իմաստ) պանծալի գործ, յաղթութիւն.

    16. (Փոխաբերական իմաստ) կատարելութիւն.

    17. (Փոխաբերական իմաստ) զարդ, զարդարանք, պաճուճանք.

ածական
    18. պսակուած. օրինակ՝
‣ նորապսակ:

Տեսակներ
— Գործի՝ լրում, ամբողջացում։

— Դռներու՝ պատերու վրայ (ծաղիկէ)՝ դրասանգ:

— Թագաւորներու՝ դշխոներու՝ դուքսերու՝ թագ, ապարօշ, խոյր։

— Լուսեղէն՝ լուսապսակ, ճաճանչապսակ։

— Ծաղիկէ՝ ծաղկեպսակ:

— Ծառի՝ կատար, գագաթ։

— Կամուրջի՝ ծնօտ։

— Յաղթութեան՝ դափնի, դափնեպսակ։

— Նոր պսակուած՝ նորապսակ:

— Շէնքի՝ քիւ։

— Փառքի՝ փառապսակ, փառաց պսակ։

— Փուշէ՝ փուշէ պսակ։

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 2048
ՆՈՐ
(beta)

Նման բառեր
փշաք
 Գործածութիւն փորձնական 193 մէջբերում 

Գտնուած բառաձեւերու գործածութիւնը

Գտնուած բառոյթներու գործածութիւնը

ՆՈՐ Ուսամնասիրել պսակ բառոյթին կամ պսակ բառաձեւին գործածութիւնը՝ Արեւմտահայերէն Գրուածքներու Ժողովածոյ-ին մէջ։
Փնտռել «պսակ» բառը նաեւ հետեւեալ պատկերահանուած բառարաններուն մէջ —

Բացատրական

Հոմանիշներու

Արեւմտահայերէնի

Նորաբանութիւններու

Յանգարան

Բառակազմական

Ստուգաբանական

Դարձուածաբանական եւ Բարբառային

Ուղղագրական

Գրաբարի

Միջին Հայերէնի

Վաղաշխարհաբարեան

Օտար լեզուի

Անուններու

Տեղանուններու

Բուսանուններու

Մասնագիտական

Յապաւումներու

© 2025 Նայիրի. Հայերէն բառարանը կը պարունակէ 17,718 գլխաւոր բառ։
Կայքը ունի 144 բառարան եւ 3 գիրք։
Հայերէն
Նայիրի / Nayiri.com