Հայերէն բառարան

գոյական
    1. հին հռովմէական մահուան գործիք՝ բաղկացած երկու ուղիղ անկիւնով իրարու միացուած ձողերէ՝ որոնցմէ մէկուն վրայ՝ կանգնած վիճակի մէջ կը գամէին մահապարտին ոտքերը՝ իսկ միւսին վրայ ձեռքերը՝ բազկատարած.
    2. Քրիստոսի խաչափայտը՝ որուն վրայ Ան խաչուեցաւ ու մեռաւ.
    3. եկեղեցական սրբազան անօթ՝ ոսկիէ կամ արծաթէ՝ որով ժողովուրդը կ՚օրհնեն՝ պատարագի սեղանը՝ եկեղեցւոյ պատերը եւ գմբէթը կը զարդարեն՝ իբրեւ քրիստոնէութեան նշան.
    4. եկեղեցական տօն.
    5. խաչի նշան՝ որ աջ ձեռքով կ՚ընեն արարողութեան ընթացքին.
    6. խաչի ձեւով մանր զարդ կամ պատուանշան՝ զոր կը կրեն քրիստոնեաներ՝ եկեղեցականներ ու զինուրականներ իրենց ճակատին՝ կուրծքին վրայ կամ վիզէն կախուած.
    7. յաւելումի՝ գումարումի նշան.
    8. (Փոխաբերական իմաստ) վիշտ, նեղութիւն, չարչարանք, ծանր պարտականութիւն.
    9. կարմիր՝ կապոյտ խաչ՝ միջազգային օգնութեան մարմինի նշան։

Բաղադրեալ Բայեր

Խաչ հանել

ներգործական բայ
1. խաչակնքել,
2. խաչել.

մէկուն խաչը բռնել

չէզոք բայ կնքահայր ըլլալ.

խաչը կոթով կլլել

չէզոք բայ երդում-պատառ ըլլալ, մեծ-մեծ երդումներ ընել.

Դարձուածքներ

խա՛չ վկայ

խաչի վրայ կ՚երդնում, ճշմարի՛տ Աստուած.

երեսդ խաչ հանէ

1. ինքզինքդ խաչի հովանիին տակ դիր, ինքզինքդ Աստուծոյ վստահիր,
2. խելքդ-գլուխդ հաւաքէ, խենթեցե՞ր ես.

ատոր վրայ խաչ քաշէ

այդ բանը վերջացած է.

ես իմ խաչիս զօրութիւնը գիտեմ

անոր ինչ ըլլալը լաւ գիտեմ.

սուրբին խաչը ծոցէն ելաւ

ինչ ապրանք՝ փորձանք ըլլալը հասկցուեցաւ.

խաչը քեզի պահապան

խաչը պահէ-պահպանէ քեզ.

ատիկա իմ խաչս է՝

մեծ փորձանք՝ ծանր բեռ է,

տասը խաչ

շատ-շատ լաւ:

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 823

ՆՈՐ

(beta)

ՆՇԱՆ

գոյական
    1. որեւէ բանի վրայ եղած պայմանական նիշ՝ դրոշմ՝ պատկեր, որ կը ծառայէ իբրեւ բանի մը նշանակ՝ ցուցանիշ. յայտանիշ, կնիք.

    2. առարկայի՝ կենդանիի՝ արտադրութեան վրայ դրուած՝ դրուող դրոշմ՝ պիտակ. մակնանիշ, վաճառանիշ.

    3. մարմնի վրայ բնական բիծ՝ խալ եւ այլն.

    4. գլխու՝ ձեռքի՝ աչքի եւ այլն շարժում, որով բան մը կը հասկցնենք.

    5. որեւէ բանի մնացած հետք՝ դրոշմուածք՝ բիծ՝ պատռուածք եւ այլն.

    6. որեւէ բանի արտայայտութիւն՝ արտաքին երեւոյթ.

    7. բան մը՝ մէկը միւսէն զատորոշ առանձնայատկութիւն.

    8. լուսային՝ ձայնային՝ տեսողական ազդանշան.

    9. որեւէ բանի նախանշան.

    10. բնութեան երեւոյթներու մէջ փոփոխութիւն, որ ցուցանիշ է որոշ բանի.

    11. նոյն երեւոյթներուն մեկնաբանութիւնը իբրեւ բարեբաստիկ կամ չարաբաստիկ իրողութիւն.

    12. բանի մը՝ մէկուն բնորոշ առանձնայատկութիւն. յատկանիշ, նկարագիրի գիծ.

    13. նշանախօսութեան՝ նշանդրէքի դրուած՝ տրուած մատանիները՝ իբրեւ սիրոյ խոստման գրաւական.

    14. նշանառութեան թիրախ՝ նպատակ, նպատակակէտ.

    15. տոհմանշան, զինանշան.

    16. որեւէ գրութիւն՝ առարկայ, որ ցոյց կու տայ թէ յանձնակատարը լիազօրուած է իր առաքելութեան մէջ, պաշտօնագիր, փաստ, ապացոյց, փաստաթուղթ, լիազօրագիր.

    17. նիւթական առարկայ, ձեւ կամ ձայն, որ բացակայ կամ անըմբռնելի իրի մը տեղը կը բռնէ.

    18. թիթեղէ՝ ոսկիէ՝ մետաղէ՝ թելէ եւ այլն շինուած կրծքանշան, որ պատկեր եւ գրութիւն կը կրէ ու կը ներկայացնէ որեւէ խորհուրդ՝ յիշատակ՝ անդամակցական իմաստ.

    19. թուաբանական՝ ուսողական՝ գիտական եւ այլն գծագրութիւն՝ պատկեր եւ այլն.

    20. արժանիքներու՝ վաստակի գնահատանքի գրաւական. պատուանշան, շքանշան.

    21. նշանաբան.

    22. հաստատում մը աւելի կամ նուազ կերպով արդարացնող արդիւնական փաստ. օրինակ՝

‣ տենդ ցուցնող զարկերակին յաճախանքը.

    23. հրաշք.

    24. ձեւ, տիպ, օրինակ.

    25. նպատակ, նշանակ, թիրախ, նպատակակէտ.

    26. կէտ, գիծ, գրախեց, նշանախեց.

    27. դրօշակ, դրօշ:

Տեսակներ

— Արտադրութեան՝ մակնանիշ, վաճառանիշ:

— Գերբնական՝ հրաշք:

— Գրուած թիւ՝ թուանշան:

— Եղունգի ստորոտը (ճերմակ)՝ պիժիկ։

— Զարմացական՝ երկար (՜):

— Զոդիակոսի՝ կենդանակերպ:

— Լաւ, գէշ՝ երեւոյթ։

— Խորհրդաւոր՝ խորհրդանշան։

— Ծաղկախտի՝ պեպեն, չեչ:

— Ծովու մէջ վտանգաւոր տեղերու՝ խթանշան, խարսխանշան։

— Կուրծքի՝ կրծքանշան։

— Հաշուեփայտի վրայ՝ քանդ, ծոնդ:

— Հարցական՝ հարցանիշ, պարոյկ (՞):

— Հիւանդութեան՝ ախտանշան:

— Մարմնի վրայ բնական՝ ծին, խալ:

— Մորթի վրայ (կարմիր)՝ ցան, ման:

— Յայտարար՝ յատկանիշ, յայտանշան։

— Նշանախօսութեան՝ մատանի:

— Նշանառութեան՝ թիրախ:

— Պատժապարտի՝ խարան:

— Պատիժի՝ խարան:

— Պատուոյ՝ պատուանշան, շքանշան։

— Սուրբ՝ խաչ:

— Վէրքի՝ սպի, երաշխէպ։

— Վտանգի ազդարար՝ ազդանիշ, ահազանգ, ազդանշան:

— Քաղաքի, երկրի՝ զինանշան, զինանիշ։

Բաղադրեալ Բայեր

Նշան բռնել

ներգործական բայ հրացանով՝ ատրճանակով՝ նետով եւ այլն նշանառութիւն փորձել՝ կատարել:

Նշան դնել

ներգործական բայ
    1. նշանել.
    2. նշան բռնել.
    3. որեւէ առարկայի՝ մարմնի վրայ դրոշմ՝ կնիք ընել։

Նշանը ետ առնել, Նշանը ետ վերցնել

ներգործական բայ փեսացուին կամ հարսնացուին կողմէ նշանածէն հրաժարիլ եւ նշանը ետ ուզել:

Նշանին զարնել

ներգործական բայ նպատակակէտին՝ թիրախին զարնել՝ հասնիլ:

Դարձուածքներ

Ի նշան (Գրբ.)

իբրեւ բանի մը արտայայտութիւն՝ ապացոյց՝ փաստ։

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 1715

ՆՈՐ

(beta)

Գործածութիւն փորձնական 7 մէջբերում

Գտնուած բառաձեւերու գործածութիւնը

Գտնուած բառոյթներու գործածութիւնը

Արդիւնքները տեսնելու համար, բռնել հեռախօսը հորիզոնական դիրքով կամ / եւ մասշտաբը (zoom-ը) նուազեցնել

Փնտռել «Խաչք» բառը նաեւ հետեւեալ պատկերահանուած բառարաններուն մէջ —

Բացատրական

Հոմանիշներու

Արեւմտահայերէնի

Նորաբանութիւններու

Դարձուածաբանական եւ Բարբառային

Ուղղագրական

Գրաբարի

Միջին Հայերէնի

(2009) Միջին հայերենի բառարան

Վաղաշխարհաբարեան

(2014) Նորահայտ բառեր վաղաշխարհաբարյան աղբյուրներում

Օտար լեզուի

Անուններու

(2010) Հայոց ազգանունների բառարան
(2005) ՆՈՐ Ծածկանուններ (հայերեն և հայատառ) հայոց պարբերական մամուլում և գրականության մեջ - [Հայոց ծածկանունների բառարան]
(2005) ՆՈՐ Ծածկանուններ ձեռագիր և խմորատիպ մամուլում (Հայերեն և հայատառ) - [Հայոց ծածկանունների բառարան]
(2005) ՆՈՐ Հեղինակներ - [Հայոց ծածկանունների բառարան]
(1973) ՆՈՐ Կենսագրական բառարան (հայ մշակույթի գործիչներ)
(1968) Արական Անձնանուններ - [Հայոց լեզուի նոր բառարան]
(1968) Իգական Անձնանուններ - [Հայոց լեզուի նոր բառարան]
(1942) Հայոց անձնանունների բառարան

Տեղանուններու

(2011) Տարածված աշխարհագրական տեղանունների ցանկ - [Արեւմտահայերէն-արեւելահայերէն նոր բառարան]
(1986) Հայաստանի եւ հարակից շրջանների տեղանունների բառարան

Բուսանուններու

Մասնագիտական

(2015) Հայկական խոհանոցի բառարան
(2013) ՆՈՐ Ֆիզիոլոգիական տերմինների հայերեն-անգլերեն-ռուսերեն բառարան-տեղեկատու
(1987) Հայերենագիտական բառարան
(1979) Տէրունի տօներ - [Ծիսական Բառարան]
(1979) Եկեղեցական իրեղէններ եւ նիւթական առարկաներ - [Ծիսական Բառարան]
(1975) Լեզվաբանական բառարան

Յապաւումներու

(2021) ՆՈՐ Տառային հապավումներ - [Նոր բառեր. Զ պրակ]
(2020) ՆՈՐ Տառային հապավումներ - [Նոր բառեր. Ե պրակ]
(2007) Հայերենում գործածվող տառային հապավումների բառարան
(1996) Հապավումներ - [Նոր բառերի բացատրական բառարան]

Գտնուած Բառոյթներ

խաչք (1 բառաձեւ)