Հայերէն բառարան

Անվճար հայերէն ուղղագրիչ

Ստացի՛ր HySpell-ը հիմա

Հայերէն Հայ | Հայ-Անգլերէն Հայ-Անգ | Անգլերէն-Հայ Անգ-Հայ | Հայ-Ֆրանսերէն Հայ-Ֆրա | Ֆրանսերէն-Հայ Ֆրա-Հայ

Ձեւաբանութիւն

Գտնուած Բառոյթներ

թզաւ, թզի, թզով, թիզը

Բառարան

թիզ գոյական Քիլ, լայն բացուած ափին չափը:

Աղբիւր՝ Բառգիրք հայերէն լեզուի։ Անդրանիկ Վրդ. Կռանեան, Պէյրութ, 1998։ Էջ 140։

ԹԻԶ

գոյական
1. թզաչափ, ուղուկ։
2. (բութամատէն ցուցամատ՝) քիլ։

Աղբիւր՝ Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): էջ 150

ՆՈՐ

ԹԻԶ թզի (թզաւ)

գոյական
1. Երկայնութեան չափ (հին ժամանակ, և այժմ՝ ժողովրդի մէջ), հաւասար լայն բացված ձեռքի ափի բութ մատի և ճկոյթի միջեւ եղած տարածութեան։

2. Հին ժամանակ գործ է ածված նաեւ Ուղուկ՚ի և Քիլ՚ի նշանակութեամբ (Տե՛ս այս բառերը)։

Բաղադրեալ Բայեր

＋գաւառական բառ Թիզ բանալ, ＋գաւառական բառ Թիզ չափել

չէզոք բայ Թզով արմունկը չափելով գուշակութիւն անել։

‣ Գնա՛, մէկ թիզ չափել տուր։

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 740

ՆՈՐ

(beta)

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 696

ՆՈՐ

(beta)

ՄԱՏ

գոյական
    1. ձեռքի եւ ոտքի վերջաւորութեան իւրաքանչիւր շարժական յօդուածի մասնիկը.
    2. ձեռնոցի իւրաքանչիւր ճիւղը, զոր կը հագնի համապատասխան մատը.
    3. կենդանիներու թաթին վերջամասերը.
    4. կողոսկրներէն իւրաքանչիւրը. կողաճաղ.
    5. եղանի՝ փոցխի ժանիք՝ ատամ՝ ծայր.
    6. խաղողի վազի ճիւղ՝ ոստ՝ բարունակ.
    7. մատի հաստութիւնը իբրեւ երկարութեան՝ բարձրութեան չափ. մատնաչափ.
    8. երաժշտական յօրինումներու՝ եղանակներու վրայ դրուած թուանշան, որ ցոյց կու տայ համապատասխան մատը, որով պէտք է նուագել.
    9. սանդուխի աստիճան. սանդխամատ.
    10. մատային վիճակ շախմատի մէջ.
    11. մատային վիճակի մէջ իյնալը.
    12. լերան ճիւղ՝ ճիւղաւորում. լեռնաճիւղ, լեռնամատ.
    13. (Փոխաբերական իմաստ) շատ փոքր քանակ.
    14. (Փոխաբերական իմաստ) նուագելու հմտութիւն.
    15. (Փոխաբերական իմաստ) մասնակցութիւն, միջամտութիւն.

ածական
    16. չափազանց քիչ, աննշան.
    17. փոքրահասակ:

Տեսակներ

— Անիւի՝ շառաւիղ, ճղուղ։

— Բթամատի, ցուցամատի եւ միջնեմատի չափով (իրարու, միացած)՝ պտղունց:

— Բութ մատէն մինչեւ ճկոյթ եղած չափ՝ թիզ։

— Բութ մատէն մինչեւ ցուցամատ՝ քիլ, ուղուկ։

— Դաշնակի՝ ստեղն։ Ստեղներու ամբողջութիւնը՝ ստեղնաշար:

— Եռաժանիի՝ արձէն:

— Ժամացոյցի՝ սլաք:

— Ոտքին խոշոր մատը՝ բուշ, պպի։

— Սանդուխի՝ բազրիք, սանդխամատ։

— Վանդակի՝ խաղխամ, քանոն։

Բաղադրեալ Բայեր

Բանի մը մէջ մատ ունենալ

ներգործական բայ մասնակից ըլլալ։

Մատ բարձրացնել

ներգործական բայ
    1. խօսելու՝ բան մը ըսելու արտօնութիւն խնդրել.
    2. հաւանութիւն՝ քուէ տալ.
    3. սպառնալ:

Մատ խածնել տալ

ներգործական բայ
1. յանկարծակի յուսախաբութիւն պատճառել.
2. ամօթով ձգել, նկուն ձգել։

Մատ խաղցնել

ներգործական բայ
1. գաղտնապէս գործ խառնակել, գրգռել.
2. խաղի մէջ զեղծարարութիւն ընել։

Մատ խառնել

ներգործական բայ միջամուխ ըլլալ, խորամանկութեամբ միջամտել՝ խանգարել:

Մատ մը բան ուտել, Մատ մը բան խմել

ներգործական բայ քիչ բան ուտել՝ խմել։

Մատ մը տղայ ըլլալ

չէզոք բայ տակաւին փոքր ըլլալ:

Մատը բանի մը (գործի մը) մէջ ըլլալ

չէզոք բայ մասնակից ըլլալ:

Մատը բերանը հասնիլ

չէզոք բայ միջակ ապրուստի տէր ըլլալ:

Մատը բերանը մնալ

չէզոք բայ զարմանքէն շուարիլ, զարմանալ, ապշած մնալ:

Մատը բերանը տանիլ

ներգործական բայ զարմանալ։

Մատը խածնել

ներգործական բայ
    1. մտաբերել.
    2. զարմանալ.
    3. ապշելով հասկնալ բան մը։

Մատը խածնել տալ

ներգործական բայ
1. զարմացնել.
2. յուսախաբ ընել՝ ըլլալ։

Մատը ծծելով ապրիլ՝ կերակրուիլ

ներգործական բայ սնանիլ՝ սնունդի միջոցներէ զուրկ ըլլալ, շատ աղքատ ըլլալ։

Մատը կրծել

ներգործական բայ Տե՛ս Մատը խածնել։

Մատը հետը ուտել

ներգործական բայ համով ուտելիքը անյագ ճաշակել։

Մատը հոտուըտալ

ներգործական բայ գուշակել, գուշակութիւն ընել։

Մատը մատին զարնել

ներգործական բայ Տե՛ս Մատը մատին դնել։

Մատը մէջը ըլլալ

չէզոք բայ
1. մասնակից ըլլալ.
2. գործակից ըլլալ, շահաբաժինի իրաւունք ունենալ։

Մատը մէջը չխառնել

ներգործական բայ չմասնակցիլ, չգործակցիլ։

Մատը վէրքէն՝ ցաւոտ տեղին վրայ դնել

ներգործական բայ բուն խնդիրը՝ բուն պատճառը՝ հարցին հիմնական կէտը շօշափել՝ ցուցնել՝ գտնել:

Մատը վրան դնել

ներգործական բայ իր սեփականութիւնը նկատել, տիրանալ։

Մատը փաթթել (բան մը)

ներգործական բայ անկարեւոր բան մը՝ անցք մը՝ խօսք մը՝ գործ մը քննարկման նիւթ դարձնել՝ վէճի առարկայ դարձնել։

Մատի վրայ առնել (մէկը)

ներգործական բայ ծաղրել:

Մատի՝ մատներու վրայ խաղցնել

ներգործական բայ
1. ճարպիկօրէն խաբխբել. իր ուզածը ուրիշին ընել տալ.
2. խամաճիկ դարձնել։

Մատի վրայ համրուիլ

չէզոք բայ թիւով քիչ ըլլալ՝ ո՛չ աւելի քան ձեռքի մատները:

Մատի փաթթոց ընել, Մատի փաթթոց դարձնել, Մատի փաթթոց շինել

ներգործական բայ դէպք մը միշտ նշել, յանցաւոր՝ պատճառ եղող անձը կշտամբելու՝ յանդիմանելու նպատակով:

Մատին միսը ուտել

ներգործական բայ չափազանց աշխատիլ, ձեռային աշխատանքով մաշիլ:

Մատին փուշը հանել

ներգործական բայ մէկուն որեւէ բանով օգնել։

Մատները (բանի մը հետ) լիզել

ներգործական բայ
1. շատ հաւնիլ.
2. անյագօրէն համտեսել:

Մատներուն արանքէն՝ մէջէն նայիլ

ներգործական բայ չէզոք բայ
    1. չտեսնելու զարնել՝ տալ.
    2. կարեւորութիւն չտալով նայիլ.
    3. թոյլտուութիւն ցուցաբերել։

Մատէն փուշը հանել

ներգործական բայ Տե՛ս Մատին փուշը հանել։

Մատով ցոյց տրուիլ, Մատով ցուցուիլ

ներգործական բայ
1. հազուադէպ ըլլալ.
2. որեւէ բանով աչքառու մէկն ըլլալ:

Դարձուածքներ

Մատ մը՝ երկու մատ խմիչք

մատին հաստութիւնը նկատի առնուած իբրեւ բարձրութեան չափ։

Մատ մը փոշի նստած, Մատ մը փոշի բռնած

շատ փոշիոտ՝ աղտոտ:

Մատը մոխիրը՝ ջուրը չխոթել

աշխատանք է խուսափիլ:

«Մատս մէջն է» ըսել

«բաժին կ՚ուզեմ» ըսել։

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 1417

ՆՈՐ

(beta)

ՉԱՓ