Հայերէն բառարան

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 372

ՆՈՐ

(beta)

ՇՈՒՆ

գոյական
    1. շնազգիներու ընտանիքին պատկանող՝ հաջող, մսակեր, սուր հոտառու, մատնագնաց, սրատես եւ շատ հաւատարիմ ընտանի կենդանի մը.
    2. (Աստղգ.) երեք համաստեղութեան անուն, որոնցմէ առաջինը կը կոչուի Մեծ Շուն, հարաւային կիսագունդին մէջ, որուն մէջ կը գտնուի Շնիկ աստղը, իսկ երկուքը, Փոքր Շունը եւ Որսկան Շունը՝ հիւսիսային կէսագունդին մէջ.
    3. (Փոխաբերական իմաստ) յարգանք եւ վստահութիւն չյառաջացնող՝ չտուող անհամակրելի մարդ.
    4. (Փոխաբերական իմաստ) խորամանկ՝ հնարամիտ՝ վարպետ՝ շատ ճարպիկ մարդ.
    5. (Փոխաբերական իմաստ) անբարոյական՝ շնացող կին կամ այր մարդ.
    6. (Փոխաբերական իմաստ) անարգ՝ չարագործ մարդ.
    7. մանկական խաղ. խաղցողը ձախ ձեռքի բթամատն ու ցուցամատը գետնին վրայ կամարաձեւ դնելով, հինգ խաղաքարերէն մէկը շուն կը յայտարարէ, ապա ձեռքի քարը օդը նետելով՝ մնացեալ չորս քարերէն մէկը կը հրէ կամարէն ներս եւ օդը նետած քարը կը բռնէ. եւ այսպէս շարունակաբար։

Տեսակներ

— Գայլ խեղդող՝ գէլխեղդ։

— Դժոխքի՝ Կերբերոս։

— էգը՝ քած։

— Խածնող՝ խածան շուն, կծան շուն։

— Խոշոր՝ գամբռ, գամփռ։

— Ծովու՝ սիգղ։

— Հաջող՝ հաջան։

— Ձագը՝ լակոտ, քոթոթ, շան ձագ, շնիկ, սկունդ։

— Որսի՝ բարակ, քերծէ, որսկան։

— Որսի շուներ՝ պառական, ասպականի:

Բաղադրեալ Բայեր

Շան բախտ ունենալ

ներգործական բայ բախտաւոր ըլլալ, յաջող ըլլալ, յաջողութիւն գտնել:

Շան բերանը շաքար իյնալ

չէզոք բայ շատ լաւ բան գտնել, սակայն յարգը չգիտնալ։

Շան բերանը ոսկոր նետել

ներգործական բայ կաշառք տալ՝ լռեցնելու համար:

Շան գլուխը թաղուած ըլլալ (առաւելաբար՝ ահա՛ թէ շան գլուխը ո՛ւր թաղուած է)

չէզոք բայ ահա՜ թէ ուր է գաղտնիքը, գաղտնիքը հիմա հասկցուեցաւ:

Շան երես ունենալ

ներգործական բայ ամօթի զգացում չունենալ, պատկառանքի զգացում չունենալ։

Շան լափ թափել մէկուն գլխուն, լակ թափել մէկուն գլխուն

ներգործական բայ սաստիկ նախատել, խայտառակ ընել։

Շան ծեծ տալ

ներգործական բայ սաստիկ ծեծել:

Շան հաջոցին մտիկ չընել

ներգործական բայ Տե՛ս շան տեղ դնել։

Շան մահով մեռնիլ

չէզոք բայ շանսատակ ըլլալ։

Շան միս կերցնել

ներգործական բայ նեղել:

Շան պէս պոչ պտըտցնել

ներգործական բայ պոչը շարժել բանի մը ակնկալութեամբ. քծնիլ:

Շան սատակ ընել, շան սատակ ըլլալ

չէզոք բայ սաստիկ չարչարելով սպաննել՝ չարչարուելով սատկիլ:

Շան տեղ դնել

ներգործական բայ հաշուի չառնել, ուշադրութիւն չդարձնել:

Շան քիթէն ջուր խմցնել

ներգործական բայ սաստիկ չարչարել, շատ աշխատցնել:

Շան օրուան հասնիլ՝ շան օրը ձգել՝

չէզոք բայ
1. շատ գէշ վիճակի մէջ ըլլալ.
2. խայտառակուիլ:

Շուն դառնալ

չէզոք բայ
1. սաստիկ զայրանալ, կատղիլ.
2. ստրկաբար հնազանդիլ, ձայն չհանել։

Շուն դարձնել

ներգործական բայ
    1. կատղեցնել.
    2. խայտառակ ընել.
    3. ստրկացնել, հնազանդեցնել:

Շուն ծեծելով ապրիլ

չէզոք բայ դժուարութեամբ՝ չարչարուելով հազիւ հազ կարենալ ապրուստ ճարել։

Շուն կտրիլ

չէզոք բայ Տե՛ս Շուն դառնալ:

Շուն մարդ ըլլալ

չէզոք բայ
    1. հնարամիտ մէկը ըլլալ.
    2. նպատակին հասնիլ գիտնալ.
    3. վարնոց մէկը ըլլալ.
    4. ստորին բնաւորութեան տէր մէկը ըլլալ։

Շուն ու կատու ըլլալ, շուն ու գայլ ըլլալ

չէզոք բայ անհաշտելի հակառակորդներ ըլլալ, միշտ իրարու հետ կռուիլ։

Շուն քերթել

չէզոք բայ մեծ կարիքը զգալ բանի մը։

Շունէ մազ քաշել, շունէ մազ պոկել

չէզոք բայ կ՚արժէ ժլատէն որեւէ բան պոկել՝ ստանալ։

Շունէ շատ ըլլալ

չէզոք բայ չափազանց շատ՝ բազմաթիւ են (անարգական)։

Շունը հաջեցնել

ներգործական բայ չարախօսելու առիթ տալ:

Շունը տէրը չճանչնալ

ներգործական բայ մեծ խառնակութիւն ըլլալ, իրարանցում ըլլալ:

Շունի եւ գայլի բաժին ընել

ներգործական բայ ի զուր վատնել։

Շունի տեղ չդնել

ներգործական բայ սաստիկ արհամարհել:

Դարձուածքներ

Ասեղ կերած, շուն տրուած

շատ նիհար։

Դեռ սեւ շունի չէ հանդիպած

դեռ անփորձ է:

Դուն որո՞ւն շունն ես

դուն ո՞վ ես, որ կը համարձակիս (արհամարհական՝ անարգական խօսք):

Ինչպէս մէկ դուռի երկու շուն

իրարու հետ շատ սիրով ապրող մտերիմ բարեկամներ։

Իրարու հետ շուն ու գայլ են

անհաշտելի հակառակորդներ են:

Շան բերանէն ինկած, շան բերանէն քաշուած

ճղճղուած, պատռտուած:

Շան ծիծ ծծած, շան ծիծ կերած, շան ծնունդ ծծած, շան կաթ ծծած, շան կաթ կերած

    1. շան ծնունդ.
    2. անդաստիարակ.
    3. պոռնկորդի:

Շան ծին

շնացող մարդու զաւակ՝ ապօրինածին, շան վաստակ։

Շան հաջոց

1. չարախօսութիւն.
2. գլխացաւ յառաջացնող խոսակցութիւն:

Շան հաւատարմութիւն

կոյր հաւատարմութիւն, ստրկամիտ հաւատարմութիւն:

Շան հոտ

զզուելի հոտ, գարշելի հոտ։

Շան հոտառութիւն

1. սուր հոտառութիւն.
2. (Փոխաբերական իմաստ) կռահելու՝ գուշակելու, մեծ կարողութիւն։

Շան ճրագ

ուրիշի համար պիտանի, տան համար անպէտք:

Շան պոչը բռնած է, շան պոչի կը նմանի

սաստիկ յամառ է։

Շան պոչը որքան ալ կաղապարի՝ մամլակի մէջ դնես, չի շտկուիր

1. բնածին յատկութիւնը չի փոխուիր.
2. (Փոխաբերական իմաստ) անուղղայ է, յամառ է։

Շուն բռնող

ոչինչ՝ անպէտք մարդ։

Շուն, գայլ, նորէն մերն է

թէեւ գէշ մարդ է, սակայն մերն է, պէտք է ներել՝ պաշտպանել եւ այլն։

Շուն խաղցնող

անզբաղ մարդ, խեղկատակ:

Շուն ու շնագայլ

շատ շատերը, մեծ բազմութիւն։

Շունը իր շնութիւնը պիտի ընէ

վարնոց մարդը իր անբարոյութիւնը, խորամանկութիւնը եւ չարախօսութիւնը պիտի ընէ։

Շունը կը հաջէ, կարաւանը կը քալէ

շունի հաջոցին՝ մարդոց չարախօսութիւններուն մտիկ չեն ըներ (մտիկ պէտք չէ ընել):

Շունը հաջելով եկեղեցին չ՚աղտոտիր

մաքուր մարդուն անունը չարախօսութիւններէ չ՚արատաւորուիր:

Շունը ձեռքէն հաց չ՚առներ, շունը ձեռքէն հաց չի վերցներ

1. անարգ մարդ է.
2. շատ գէշ վիճակի հասած:

Շունը շունէն, երկուքը մէկ տունէն

երկուքն ալ գէշ են եւ զիրար կը պաշտպանէն։

Շունը ուտէր, չէր մարսեր

եղած հայհոյանքներն ու անարգանքները անմարսելի էին։

Քու շունդ եմ, քու շունդ ըլլամ

աղերսական խօսք (քեզի հլու՝ հնազանդ եմ):

Յարակից Բառեր

— Շունի կեր՝ լակ, լափ։

— Շունի հաջոց՝ հաջիւն, կաղկանձ, կաղկանձիւն, կնծկնծոց, զնգստոց, զնկզնկոց. բարկութեան՝ խռլտոց, երկարաձգուած՝ ոռնում, ոռնոց։

— Շունի պառկելու տեղ՝ շնթռոց:

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 1804

ՆՈՐ

(beta)

Նման բառեր

գաել
գալ
կալ
քայլ

Գործածութիւն փորձնական 112 մէջբերում

Գտնուած բառաձեւերու գործածութիւնը

Գտնուած բառոյթներու գործածութիւնը

Արդիւնքները տեսնելու համար, բռնել հեռախօսը հորիզոնական դիրքով կամ / եւ մասշտաբը (zoom-ը) նուազեցնել

ՆՈՐ Ուսամնասիրել ԳԱՅԼ բառոյթին կամ ԳԱՅԼ բառաձեւին գործածութիւնը՝ Արեւմտահայերէն Գրուածքներու Ժողովածոյ-ին մէջ։

Փնտռել «ԳԱՅԼ» բառը նաեւ հետեւեալ պատկերահանուած բառարաններուն մէջ —

Բացատրական

Հոմանիշներու

Արեւմտահայերէնի

Նորաբանութիւններու

Դարձուածաբանական եւ Բարբառային

Ուղղագրական

Գրաբարի

Միջին Հայերէնի

(2009) Միջին հայերենի բառարան

Վաղաշխարհաբարեան

(2014) Նորահայտ բառեր վաղաշխարհաբարյան աղբյուրներում

Օտար լեզուի

Անուններու

(2010) Հայոց ազգանունների բառարան
(2005) ՆՈՐ Ծածկանուններ (հայերեն և հայատառ) հայոց պարբերական մամուլում և գրականության մեջ - [Հայոց ծածկանունների բառարան]
(2005) ՆՈՐ Ծածկանուններ ձեռագիր և խմորատիպ մամուլում (Հայերեն և հայատառ) - [Հայոց ծածկանունների բառարան]
(2005) ՆՈՐ Հեղինակներ - [Հայոց ծածկանունների բառարան]
(1973) ՆՈՐ Կենսագրական բառարան (հայ մշակույթի գործիչներ)
(1968) Արական Անձնանուններ - [Հայոց լեզուի նոր բառարան]
(1968) Իգական Անձնանուններ - [Հայոց լեզուի նոր բառարան]
(1942) Հայոց անձնանունների բառարան

Տեղանուններու

(2011) Տարածված աշխարհագրական տեղանունների ցանկ - [Արեւմտահայերէն-արեւելահայերէն նոր բառարան]
(1986) Հայաստանի եւ հարակից շրջանների տեղանունների բառարան

Բուսանուններու

Մասնագիտական

(2015) Հայկական խոհանոցի բառարան
(2013) ՆՈՐ Ֆիզիոլոգիական տերմինների հայերեն-անգլերեն-ռուսերեն բառարան-տեղեկատու
(1987) Հայերենագիտական բառարան
(1979) Տէրունի տօներ - [Ծիսական Բառարան]
(1979) Եկեղեցական իրեղէններ եւ նիւթական առարկաներ - [Ծիսական Բառարան]
(1975) Լեզվաբանական բառարան

Յապաւումներու

(2021) ՆՈՐ Տառային հապավումներ - [Նոր բառեր. Զ պրակ]
(2020) ՆՈՐ Տառային հապավումներ - [Նոր բառեր. Ե պրակ]
(2007) Հայերենում գործածվող տառային հապավումների բառարան
(1996) Հապավումներ - [Նոր բառերի բացատրական բառարան]

Արեւմտահայերէն

Գտնուած Բառոյթներ

գայլ (13 բառաձեւ)