Անվճար հայերէն ուղղագրիչ
Ստացի՛ր HySpell-ը հիմա
 Բառարան
Ւ
գոյական Այս տառով սկսած բառեր հին մատենագրութեան միայն յատուկ են, եւ կը գտնուին Հ տառով սկսած բառերու շարքին մէջ. զոր օրինակ ւիւծիլ՝ հիւծիլ, ւիւսակ՝ հիւսակ։

Աղբիւր՝ Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): էջ 511
ՆՈՐ
Ւ,
ւ,
Ւիւն
գոյական
    1. Հայերէն այբուբենի երեսուն և չորրորդ գիրը և եօթներորդ ձայնաւորը։
‣ Գլխագիր Ւ։
‣ Շեղագիր ւ։
‣ Շարքագիր ւ։

    2. Ձայնաւոր հնչիւն՝ համապատասխան յունական υ՚ի (իպսիլոն) սկզբնական հնչիւնին, որպիսի առումով շատ հազիւ գործ է ածված հին ձեռագիրներում (Բաբիւլոն կամ Բաբւլոն, կիւրակէ կամ կւրակէ, հիւպատ կամ հւպատ, Հռիւփսիմէ կամ Հռւփսիմէ, հիւսիս կամ հւսիս ևն)։

Ընդհանրապէս գործ է ածվել ձայնաւորներից յետոյ, կազմելով երկբարբառներ՝ աւ, եւ, իւ, ու (aw, ew, iw, ow), որոնք փակ վանկերում վերածվեցին ուրիշ ձայնաւորների կամ երկբարբառների (աւր = օր, հաւտ = հօտ, աղբեւր = աղբիւր, մեւս = միւս, արեւն = արիւն, արին, արուն, տաւն = տուն), իսկ բաց վանկերում կամ ուրիշ ձայնաւորից առաջ ւ՚ը թաւացել դարձել է վ (հաւ = հավ, արեւ = արեվ, թիւ = թիվ, հատուած = հատված, Յեսու = Յեսովայ կամ Յեսուայ = Յեսվայ)։

(Այս թաւ արտասանվող Ւ՚ի վրայ ձեռագիրներում և հին տպագրութիւնների մէջ դնում էին թաւ նշանը (τ))։

Ներկայումս հին ուղղագրութեամբ ւ՚ով են գրվում թաւացած ւ՚երը (նաւ, արեւ, թիւ, հատուած), իւ երկբարբառը և ու ձայնաւորը. իսկ այժմեան ուղղագրութեամբ՝ միայն ու ձայնաւորը. (միւս դէպքերում գործածվում է վ. նավ, արեվ, թիվ, հատված, իսկ իւ՚ի փոխարէն յու, արյուն)։

    3. Իւնագրութիւն կոչված գրութեան մէջ ւ՚ը փոխարինում է հին ուղղագրութեան (վ՚ահնչիւն) ու գրութիւնը ձայնաւորից առաջ, օրինակ. Նւէր (= նուէր, նվէր), գրւած (= գրուած, գրված) ևն։

    4. Տաղաչափական գրուածքների մէջ փոխարինում է ու կամ եւ շաղկապը՝ երբ հարկաւոր է վանկը սղել, և կարդացվում է իբրեւ փափուկ վ։ Օրինակ.
‣ «Պսակ ետուր դուր յաղթողին ւ՛ առողջութիւն յոյժ հիւանդին» (փոխանակ եւ առողջութիւն)։
‣ «Խեղճ ես, այո՛, ւ՛ ի՞նչ շատ տանջիս» (փոխանակ ու ի՞նչ)։
‣ «Միշտ ոտնակոխ, միշտ բարեզուրկ, Ի լաց ւ՚ի կոծ (փոխանակ ու ի կոծ)։

⨀հին նշանակութիւն 5. Թուարկութեան մէջ՝ 7000։
‣ Է-հո-չա-ւիւն (7, 70, 700, 7000)։

Ւ՚ով սկսվող բառեր չկան հայերէնի մէջ. եղածները արուեստական գրութիւններ են՝ երբ հարկ է եղել տաղաչափութեան մէջ տողն սկսել Ւ՛ գրով։

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 2239
ՆՈՐ
(beta)
Ը,
ը,
ըթ
գոյական

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 685
ՆՈՐ
(beta)
Ւ
մեր այբուբենին 34րդ գիրը։ Բառասկիզբին չի գործածուիր եւ հետեւաբար ներկայ աշխարհաբարին մէջ իրմով սկսող բառ չունինք: Եղածները արուեստակեալ ստեղծումներ են, տաղաչափութեան մէջ տողը ւ տառով սկսելու համար (միջին դարերուն). օրինակ՝
‣ ւիւթ՝ փոխան հիւթի, ւիանալ՝ փոխան հիանալի:

Բառին մէջը եւ բառին վերջը կը գործածուի երկու ձեւով. 1) ո ձայնաւորին միանալով կը կազմէ ու բաղադրեալ ձայնաւորը. օրինակ՝
‣ տուն, կատու.

նաեւ միանալով ի ձայնաւորին՝ կը կազմէ իւ բաղադրեալ ձայնաւորը եւ կը հնչուի ֆրանսերէն u գիրին ձեւով. օրինակ՝
‣ սիւն, հիւթ:

Իւ բաղադրեալ ձայնաւորը կը հնչուի ֆրանսերէն u գիրին ձեւով այն պարագային՝ երբ իրեն կը յաջորդէ բաղաձայն մը. այլապէս՝ կը հնչուի իվ, եւ այդ պարագային բաղադրեալ ձայնաւորի հանգամանք չ՚ունենար, այլ՝ կը դառնայ երկու անջատ գիրերու (ի եւ ւ) միացումով յառաջ եկած հնչում մը. 2) բաղաձայն է՝ մեղմ վի հնչումով։ Կը յաջորդէ ա, ե, ի ձայնաւորներուն. օրինակ՝
‣ նաւ, սեւ, պատիւ։

Իբրեւ թիւ եւ թուանշան՝ 7000 (գլխագիր Ւ առանց միջակէտի) եւ 7000րդ (գլխագիր Ւ. միջակէտով)։

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 2344
ՆՈՐ
(beta)
Ը
    1. մեր այբուբենին ութերորդ տառը եւ չորրորդ ձայնաւորը, որ ունի կարճ ու անշեշտ հնչիւն, եւ կ՚արտասանուի կիսափակ բերանով ու թեթեւօրէն ոյժ տալով կոկորդին. անունն է ըթ.

    2. գլխագիր ը-ը, քովը կէտ (= Ը.), դասական թուական ածական է եւ կը նշանակէ ութերորդ, իսկ նոտրգիր կամ բոլորգիր կամ շեղագիր ը-ը բացարձակ թուական ածական է եւ կը նըշանակէ ութ.

    3. բառերուն սկիզբը կը գրուի մի'այն նայ բաղաձայններին առաջ (լ, ղ, մ, ն, ր).

    4. բառերու մէջ չի գրուիր, բայց կը հընչուի ի եւ ու ձայնաւորներու սղումով. օրինակ՝
‣ գիր՝ գրել, սուրբ՝ սրբել.

բարդութեան ատեն արմատական ը-ը այս օրէնքին ենթակայ չէ. օրինակ՝
‣ արագ+ընթաց.

    5. հոլովման ընթացքին՝ ածանցման եւ բարդումի մէջ ալ՝ քանի մը միավանկ բառեր իրենց սկզբնատառ ի-ն կամ ու-ն կորսնցնելով՝ կը գրուին ը-ով. օրինակ՝
‣ իղձ՝ ըղձալ, ըղձակերտ, ումպ՝ ըմպել, ըմպանակ (= գաւաթ).

    6. ինչ-ինչ բառերու մէջ ը-ը կը փոխանակուի ա-ով. օրինակ՝
‣ անկողին (ուր ան-ը ժխտական մասնիկ չէ, այլ ըն նախամասնիկին մէկ ձեւափոխումը) ընկողմանիլ, վերամբարձ՝ վերըմբերձիկ, անդորր՝ ընդոյր.

    7. ըստ նախադրութիւնը իբրեւ նախամասնիկ գործածուելու ատեն ը-ը կ՚իյնայ. օրինակ՝
‣ ստունգանել՝ ըստ ունկն հանել (= մտիկ չընել), ստերիւրել՝ երիւրէն (= շիտակ ճամբայ) հեռացնել կամ մոլորեցնել, ստգտանել (= պարսաւել).

ընդհակառակը՝ ընդ նախադրութիւնը, որ ըն նախամասնիկի աճումն է դ-ով, իբրեւ նախամասնիկ կը պահէ ը-ը թէ՝ ընդ եւ թէ ըն ձեւերու մէջ. օրինակ՝
‣ ընդգրկել, ընկեր (ընդկեր = միասին ուտող).

    8. տողադարձի ատեն թէ՛ բառին սկիզբը եւ թէ մէջը ը կ՚աւելցուի. օրինակ՝
‣ ըս-կիզբ, սկըզ-բնական.

    9. տողադարձի ատեն ազնուական, նուագ, եւ այլն բառերու ու-ի ո-ն ը-ի կը փոխուի. օրինակ՝
‣ ազնը-ւական, նը-ւագ.

    10. տաղաչափութեան մէջ՝ երբ ձայնաւորի հանդիպող սղելի վանկ մը իբրեւ լիավանկ պէտք կ՚ըլլայ կարդալ՝ ը կ՚աւելցուի. օրինակ՝
‣ ազնըւական, նըւագ, երբեմըն, հըրավառ, ճըրագ.

    11. անունի մը ետեւ կը գործածուի իբրեւ որոշիչ յօդ՝ երբ անունը բաղաձայնով կը վերջանայ եւ յաջորդ բառը բաղաձայնով կը սկսի. օրինակ՝
‣ մարդը տուն գնաց.

    12. ստացական ածականին, ընկերացող անուն մը ը դիմորոշ յօդը կ՚առնէ՝ երբ անունը բաղաձայնով կը վերջանայ. օրինակ՝
‣ իր գիրքը.

ը-ը ստացական դերանունի երրորդ դէմքին ետեւ եւս կը գործածուի իբրեւ դիմորոշ յօդ. օրինակ՝
‣ ինքը։

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 649
ՆՈՐ
(beta)
 Գործածութիւն փորձնական 1 մէջբերում 

Գտնուած բառաձեւերու գործածութիւնը

Փնտռել «ւ-ը» բառը նաեւ հետեւեալ պատկերահանուած բառարաններուն մէջ —

Բացատրական

Հոմանիշներու

Արեւմտահայերէնի

Նորաբանութիւններու

Յանգարան

Բառակազմական

Ստուգաբանական

Դարձուածաբանական եւ Բարբառային

Ուղղագրական

Գրաբարի

Միջին Հայերէնի

Վաղաշխարհաբարեան

Օտար լեզուի

Անուններու

Տեղանուններու

Բուսանուններու

Մասնագիտական

Յապաւումներու

© 2025 Նայիրի. Հայերէն բառարանը կը պարունակէ 17,718 գլխաւոր բառ։
Կայքը ունի 144 բառարան եւ 3 գիրք։
Հայերէն
Նայիրի / Nayiri.com