Հայերէն բառարան

‣ ⨀հին նշանակութիւն Տեղի ապարանից, Ապարանք շինելու տեղ։
‣ ⨀հին նշանակութիւն Տեղիս ընդարձակ է, Այս տեղն ընդարձակ է։
‣ ⨀հին նշանակութիւն Ի տեղի նորա, Նրա տեղ՝ փոխանակ։

Բաղադրեալ Բայեր

⨀հին բառ Տեղի առնել ումեք

ներգործական բայ Տեղ տալ, թոյլ տալ։

⨀հին բառ Զտեղի առնուլ, ⨀հին բառ Զտեղի ունել

չէզոք բայ Մի տեղում կանգ առնել, մնալ։

Տեղի տալ իմիք, Տեղի տալ ումեք

չէզոք բայ Մի բանի կամ մէկին տեղ տալ, թոյլ տալ, անսալ, հպատակվել։

⨀հին բառ Տեղի տալ յիմեքէ, ⨀հին բառ Տեղի տալ յումեքէ

Դարձուածքներ

Տեղի-անտեղի

ածական մակբայ Ի դէպ և յանդէպ, յարմար կամ անյարմար կերպով, առանց կշռադատելու։

‣ Տեղի-անտեղի խօսում է։
‣ Ի՞նչ ես տեղի-անտեղի ամեն բանի մէջ խառնվում։

⨀հին բառ Ի տեղի

նախադրութիւն Տեղը, փոխանակ։

Առ տեղեաւն

մակբայ
⨀հին նշանակութիւն 1. Մի կարճ ժամանակ, հէնց այդ րոպէին։

2. Հէնց նոյն տեղումը, տեղն ու տեղը։

‣ Պատերազմի ժամանակ երբ լրտես են բռնում՝ առ տեղեաւն քննում են ու պատժի են ենթարկում։

⨀հին բառ Տեղւոյ ի տեղի, ⨀հին բառ Տեղւոջէ ի տեղի, ⨀հին բառ Տեղի ի տեղւոջէ

մակբայ Տեղից տեղ, այստեղից այնտեղ։

⨀հին բառ Ի տեղիս տեղիս

Զանազան տեղեր, զանազան տեղերում։

⨀հին բառ Ի տեղեաց տեղեաց

մակբայ Զանազան տեղերից։

2. ՏԵՂԻ,
ՏԵՂԻՆ

ածական Տե՛ս Տեղ՚ի տակ։

ՏԵՂԻՔ [գրաբար յոգնակի ուղղական հոլով Տեղի՚ի, տեղեր]

գոյական
1. Հիմք, պատճառ։

‣ Ես տեղիք ունիմ նրանից կասկածելու։
‣ Հրաժարվելու ոչ մի տեղիք չկար։

⨀հին նշանակութիւն 2. (Ճարտասանական) Ընդհանուր տեղեր, ֆրազներ, որ հռետորը մէջ է բերում՝ իւր տեսակէտը հիմնաւորելու համար։

＋գաւառական բառ ՏԵՂԵՐ

յոգնակի գոյական Պառկելու տեղ (7), անկողին։

‣ Տեղերս ձգի՛ր, պառկիմ։
‣ Տեղերդ մտի՛ր, կտաքնաս։

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 2162

ՆՈՐ

(beta)

2. ՏԵՂ տեղի

գոյական
     Տարածութեան նշանակութեամբ։

    1. Ընդհանրապէս տարածութիւն։

    2. Որեւէ տարածութիւն գետնի երեսին, վայր։

‣ Տեղ շատ՝ ուր ուզում ես՝ գնա՛։
‣ Ընկան քարքարոտ տեղեր։
‣ Արեգունի տեղ։
‣ Ծմակ տեղ։
‣ «Արծաթի բարձր տեղ է, Ջուրը հիւանդի դեղ է»։

3. Տարածութեան մի մաս, որ յատկացրած է մշակութեան, հող, գիւղ։

4. Որտեղ ապրում են, բնակավայր։

‣ Ձեր մշտական բնակութեան տեղը քաղա՞քն է թէ գիւղը։
‣ Նա հաստատ տեղ չունի ապրելու, շարունակ ուղեւորութեան մէջ է։

5. Բնակարան։

6. Որտեղ նստում են, ինչ որ յարմարեցրած է նստելու։

‣ Տեղ բացէք խնամու համար. նստի՛ր, խնամի։
‣ Վեր հրամեցէք. ձեր տեղը սեղանի գլուխն է։
‣ Տեղս հանգիստ է, շնորհակալ եմ։

Դարձուածքներ

«Ինձի նեղ կանեմ, Քեզի տեղ կանեմ»

(ասացուած), Նեղութիւն յանձն կառնեմ՝ քեզ համար յարմարութիւն ստեղծելու համար։

    7. Որտեղ պառկում են քնելու, անկողին։

    8. Թատրոններում՝ երկաթուղիներում աթոռ կամ նստարան՝ սահմանված մի մարդու համար։

    9. Փոխաբերաբար Աթոռ և սեղան, որ մէկը գրաւում է որոշ գործ անելու համար, որ նշանակված է որոշ պաշտօնեայի համար. պաշտօն, ծառայութիւն։

‣ Հաշուապահի ազատ տեղ չունինք, բոլոր տեղերը բռնված են։
‣ Մեզ մօտ մեքենագրուհու տեղ բացվեց, չէ՞ք ուզում մեզ մօտ մտնել աշխատելու։

＋գաւառական նշանակութիւն 10. Արգելարան, բանտ։

‣ Նրան տարան, տեղը գցեցին։

11. Որտեղ մի բան գտնվում է։

12. Որտեղից մի բան կարելի է ճարել։

‣ Ես մի հարիւր մանէթի տեղ արի։
‣ Չորս կողմն աչք էր ածում, մի հարուստ հարսնացուի տեղ էր անում։

13. Մարմնի որոշ մասը։

‣ Ո՞րտեղդ է ցաւում. －Ոչ մի տեղս չի ցաւում։
‣ Միս առնելիս նայիր, որ չաղ տեղից կտրէ։

14. Գրուածքի՝ ճառի որոշ կտորը։

‣ Դեռ կարդա՛, ամենահետաքրքրական տեղերը յետոյ են գալիս։
‣ Ես ամենից շատ հաւանեցի ճառի այն տեղին, երբ հռետորն սկսեց քննադատել հակառակորդներին։

15. Գործուածքի տակի գոյնը, որի վրայ նախշերն են, տափ։

‣ Մի գեղեցիկ գորգ ունի, տեղն սպիտակ։
‣ Կապոյտ կտորով տեղը քեզ չի սազի։

Նմանութեամբ
16. Յարմարութիւն, պատշաճութիւն։

‣ Խօսքդ լաւ տեղին էր։
‣ Դու էլ տե՞ղը գտար այդ առաջարկութիւնն անելու։
‣ Ո՞վ է մածնի վրայ գինի խմում. գինու տեղը խորովածի վրայ է։
‣ «Տեղը եկաւ՝ հայ է նա, տեղը եկաւ՝ այլազգի»։

17. Դրութիւն, վիճակ։

‣ Բանը չպէտք է այդ տեղը հասցնել։
‣ Քեզ այն տեղը կձգեմ, որ ծնած օրդ կանիծես։

18. Դիրք, աստիճան։

‣ Ամեն մարդ իւր տեղը պիտի գիտենայ։
‣ Ձեր տեղը դպրոցումը չէ, ձեր տեղը համալսարանումն է։

19. Հանգամանք, պայման։

20. Հերթ շարքի մէջ։

‣ Նրանք առաջ վերջին տեղերից մէկն էին բռնում արդիւնագործութեան մէջ, այժմ արդէն երկրորդ տեղն են բռնում։
‣ Առաջին տեղում՝ մենք պահանջում ենք…, երկրորդ տեղում…։

21. Ինչ որ փոխարինում է մի բան, փոխարէնը։

Նախադրութիւն
22. Փոխանակ։

Ածանցական Բառեր

Տեղին

ածական մակբայ Պատշաճ, յարմար, ի դէպ։ Հակառակը՝ Անտեղի։

‣ Քո խօսքդ շատ տեղին էր։
‣ Տեղին ասացիր, որ նա անպէտք է։
‣ Քիչ է խօսում, բայց երբ խօսում է՝ տեղին է խօսում։

գործ է ածվում նաեւ՝ Տեղի անտեղի

Տեղով

մակբայ 1. Տե՛ս Տեղից տեղ (1, 2)։

ածական 2. Յարմար, խելքի մօտիկ։

‣ Եթէ ուզում ես ծախել՝ տեղով գին ասա։

Տեղօք

մակբայ 1. Տե՛ս Տեղով։

ածական 2. Ամեն բան կարգին, կանոնաւոր. (արտաքին կերպարանքի մասին)։

‣ Տեղօք աղջիկ է։

Բաղադրեալ Բայեր

Տեղ անել

չէզոք բայ
1. Տեղ բանալ, որ մէկը նստի։

‣ Մի քիչ սեղմվեցէք, նրա համար էլ տեղ արէք, նստի։

2. Անկողինը ձգել։

‣ Տեղ արա (կամ տեղս արա) պառկիմ, ճար չունիմ։

3. Մի տեղ գտնել, որտեղից կարելի է այս-ինչ բանը ձեռք բերել։ (Տե՛ս Տեղ, 12)։

Տեղ դնել

ներգործական բայ Համարել, ընդունել իբրև։

‣ Մենք քեզ մարդու տեղ դրինք, մի գործ յանձնեցինք։
‣ Դուք ինձ ո՞ւմ տեղ էք դնում։

Բանի տեղ դնել

ներգործական բայ Նշանակութիւն՝ կարեւորութիւն տալ։

‣ Նրա խօսքերը բանի տեղ մի՛ դներ։
‣ Գլուխս քիչ ցաւում էր, բանի տեղ չդրի, գնացի գործի, ծանրացայ։

Տեղը բերել

ներգործական բայ
1. Մի բան սարքելիս՝ մասերը ճիշտ տեղաւորել՝ ինչպէս հարկն է։

‣ Կարի մեքենան լաւ չէր աշխատում, թելը կտրում էր, բացեց, քանդեց, դրստեց, տեղը բերեց։

2. Երգի՝ խօսքի մէջ մի որոշ կտոր ճիշտ արտայայտել։

‣ Երգում եմ, բայց մի տեղ կայ որ չեմ յիշում, չեմ կարող տեղը բերել։
‣ Ոտանաւորը գրեցի, բայց մի անիծված յանգ չեմ կարողանում տեղը բերել, դուրս չի գալիս։

չէզոք բայ
3. Յարմար առիթը գտնել, յարմար առիթից օգտվել։

‣ Երբ տէրտէրը յանդիմանում էր ժողովրդին, որ հայհոյիչ են, հարբեցող են, մէկը լաւ տեղը բերեց ու ասաց. տէրտէրներից օրինակ են առնում։

(Տե՛ս Տեղը գալ)։

Դարձուածքներ

Տեղ ու դադար

գոյական Հանգիստ, հանգստութիւն։

‣ Տեղ ու դարար չունինք որ նստինք։

Տեղն ու տեղը, Տեղն ի տեղը

մակբայ Տե՛ս Տեղից տեղ։

Տեղը տեղին

մակբայ
1. Տեղովը, մանրամասն։

‣ Գլխին եկածը տեղը տեղին պատմեց։

2. Իսկութեամբ, կէտ առ կէտ։

‣ Բոլոր ասածներս տեղը տեղին կատարվեցին։

Այն տեղուանքը չէ

Կարեւորութիւն չի տալիս, ուշադրութիւն չի դարձնում։

Տե՛ս եւ Տեղի, Տեղիք։

⨀հին բառ 1. ՏԵՂ (տեղոյ)

(ասորերէն talā, ցօղ, եբրայեցերէն tal, ցօղ, անձրեւ)

գոյական
1. Յորդ անձրեւ, թաթաւ։

2. Նմանութեամբ Ինչ որ առատութեամբ վերեւից թափվում է.

(Համեմատել Տեղալ կարկուտ, տեղալ հուր և ծծումբ։

‣ «Տեղ ոսկի տեղայր ի փեսայութեանն Արտաշիսի»)։

Բաղադրեալ Բայեր

＋գաւառական բառ Տեղ տալ

ներգործական բայ Տեղալ, հոսել։

‣ Շատ խօսքեր տեղ տուաւ։

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 2158

ՆՈՐ

(beta)

ՏԵՂԻ

գոյական տեղ։

Բաղադրեալ Բայեր

Տեղի ունենալ

ներգործական բայ կայանալ, ըլլալ, կատարուիլ, ընթանալ։

Տեղի տալ

ներգործական բայ
    1. ընկրկիլ, նահանջել, խուսափիլ.
    2. զիջիլ, հաւանիլ, հպատակիլ.
    3. պատճառ դառնալ, ստեղծել, յառաջացնել։

ՏԵՂԻՔ

գոյական
1. տեղեր.
2. հիմ, պատճառ, շարժառիթ, դրդապատճառ:

ՏԵՂԻՆ

ածական մակբայ
1. յարմար, պատշաճ, պատեհ.
2. իրաւացի, ճշմարիտ, արդարացի:

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 2274

ՆՈՐ

(beta)

ՏԵՂ