Անվճար հայերէն ուղղագրիչ
Ստացի՛ր HySpell-ը հիմա
 Բառարան
ԳԱՒԱԶԱՆ
գոյական

Դարձուածքներ
հովուական գաւազան
ցուպ։

արքայական գաւազան
մական։

մարաջախտի գաւազան
վարզ։

նուրբ գաւազան
ճպոտ, ջին։

հրանօթ լեցնելու գաւազան
խծկան։

հաստ գաւազան
բիր։

եպիսկոպոսական գաւազան
ասա։

գնդամուղի գաւազան
ճոկան։

ցորեն ծեծելու գաւազան
թմբիչ։

կարագ ծեծելու գաւազան
կուպի։

արօր մաքրելու գաւազան
ծամակ։

Աղբիւր՝ Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): էջ 79
ՆՈՐ
ԲԱՆԱԼԻ
գոյական փականքը բանալու գործիք։

Դարձուածքներ
գողի բանալի
ագռաւուկ։

Աղբիւր՝ Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): էջ 60
ՆՈՐ
ԳԱՒԱԶԱՆ ի (աց)
(պարսկերէն gavās, եզների և էշերի վարիչ, սանսկրիտերէն go - áġana - gaváġna, կովի վարիչ, կովքշի)

գոյական

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 439
ՆՈՐ
(beta)
ԲԱՆԱԼԻ (լւոյ), լիի կմ լու, լիներ,
ԲԱՆԱԼԻՔ (լեաց), լիքի, լիքներ
(բայածական, որ սկզբնապէս նշանակում էր բացող)

գոյական
    1. Մետաղէ գործիք, բաղկացած գլխից, բունից և լեզուակից, որով կողպէքը բաց են անում կամ փակում։
‣ Դուռը բանալիով կողպեց։
‣ Բանալին տուէք, կողպէքը բանամ։
‣ Բանալիքները չգիտեմ ուր եմ դրել։

Դարձուածքներ
Արու բանալի, Որձ բանալի
գոյական Որի բունը միապաղաղ գլանիկ է։

Էգ բանալի
գոյական Որի բունը սնամէջ է (փողաձեւ)։

Անգլիական բանալի
գոյական Որի աքցանները կարող են բացվել ու խփվել՝ պտուտմէրն ընդգրկելու չափով, և որ գործ է ածվում պտուտմէրները պտուտկելու կամ յետ պտուտկելու։

Ժամացոյցի բանալի, Դաշնամուրի բանալի
գոյական Գործիքներ՝ ժամացոյցը, դաշնամուրը լարելու։

Սուրբ Պետրոսի բանալի
գոյական (Կրօնական) որ կրում են հռոմէական եկեղեցու պապերը՝ իբրև նշան, թէ իրանք, իբրև Պետրոս առաքեալի յաջորդներ, իրաւունք ունին կապելու և արձակելու, արքայութեան դռները մէկի առաջ բանալու կամ փակելու։

    2. Փոխաբերաբար Ինչ որ միջոց է տալիս մի գաղտնիք լուծելու, մի խնդիր հասկանալու։
‣ Նամակը գրված է ծածկագրութեամբ, բայց բանալին մեզ մօտ է, նրանով կվերծանենք։
‣ Կառավարութեան շիֆրաւոր հեռագիրների բանալին յայտնի է դարձել մի օտար պետութեան։

Բաղադրեալ Բայեր
Բերդի բանալիները յանձնել
չէզոք բայ Անձնատուր լինել։

    3. (Երաժշտական) Նշան, որ դրվում է ձայնանիշների գրութեան մէջ տողերի սկզբում և ցոյց է տալիս, թէ ո՛րտեղից է սկսվում ձայնաշարի առաջին հնչիւնը։
‣ Սոլ՚ի բանալի։
‣ Ֆա՚ի բանալիով գրութեան մէջ ֆան գտնվում է հնգայնի չորրորդ գծի վրայ՝ վերեւից հաշված։

    4. (Ռազմագիտական) Դիրք, որ իւր ամրութեամբ տիրապետում է շրջակայքի վրայ, պաշտպանում է շրջակայքը։
‣ Կարսը համարվում էր Փոքր Ասիայի բանալին։

＋գաւառական նշանակութիւն 5. Բանալի, Գող բանալի, Ճարպիկ գող։

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 349
ՆՈՐ
(beta)
ԳԱՒԱԶԱՆ
(Պարսկերէն-Սանսկրիտ = եզներու եւ էշերու վարիչ)

գոյական
    1. բարակ փայտ՝ ձեռքի՝ կենդանի քշելու կամ մէկուն զարնելու, կամ վրան կռթնելու, ցուպ, Տե՛ս ԲԻՐ.
    2. իշխանութեան խորհրդանիշ.
    3. Տե՛ս ԳԱՒԱԶԱՆԱԳԻՐՔ.
    4. նեցուկ.
    5. ծիածանի իւրաքանչիւր գոյնի շերտը։

Տեսակներ
— Հովուական՝ հովիւի գաւազան՝ մահակ.

— արքայական՝ մական.

— կայսերական՝ գայիսոն.

— մարաջախտի՝ վարզ.

— հայրապետական՝ ասա.

— նուրբ՝ ճպոտ, ջին.

— հրանօթ լեցնելու՝ խծկան.

— հաստ՝ բիր.

— գնդամուղի՝ նոկան.

— ցորեն ծեծելու՝ թմբիչ.

— կարագ ծեծելու՝ կուպի.

— արօր մաքրելու՝ ծամակ.

— ծայրը գնդաձեւ՝ լախտ, կոպալ.

— մանկլաւիկի՝ մեծաւորի առջեւէն գացող ու ճամբայ բացողի (Թրքերէն կավաս)՝ մանկլաւ.

— կռիւի՝ ճիկռ, սակր (որ միեւնոյն ատեն սուրի տեսակ ալ է)։

— Փոքր գաւազան ՝ գաւազանիկ:

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 379
ՆՈՐ
(beta)
ՀՈՎՈՒԱԿԱՆ ԳԱՒԱԶԱՆ
գոյական եպիսկոպոսական շրջանակաձեւ գաւազան.

Տեսակներ
— վարդապետինը՝ վարդապետական օձագլուխ, գաւազան.

— առաջնորդին ու կաթողիկոսին՝ ասա։

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 1281
ՆՈՐ
(beta)
ՑՈՒՊ
գոյական
    1. ձեռքի գաւազան, ձեռնափայտ.
    2. (Փոխաբերական իմաստ) նեցուկ, պաշտպանութիւն.
    3. (Փոխաբերական իմաստ) իշխանութիւն։

Տեսակներ
— Արքայական՝ մական։

— Արօր մաքրելու՝ ծամակ:

— Բարակ՝ մանկլաւ, շփուկ:

— Բուրդ ծեծելու՝ թակ։

— Գնդամուխի (billardo)՝ ճոկան։

— Գունդ գլխով՝ լախտ:

— Եպիսկոպոսական՝ ասա:

— Լպուտի՝ թակիկ, լարծեծ։

— Խմբավարի՝ ճպոտ:

— Խմոր բանալու՝ բարակը՝ գրտնակ. (հաստը՝ լողիկ):

— Կաղի՝ անթացուպ, յենացուպ։

— Կարագ ծեծելու՝ կուպի:

— Կեռ գլխով՝ ջոբան:

— Հաստ՝ բիր:

— Հովուական՝ ցուպ, մահակ։

— Հրանօթ լեցնելու՝ խծկան։

— Հօտաղի՝ վարոց։

— Մարաջախտի՝ վարզ։

— Նուրբ՝ ճպոտ:

— Պզտիկ՝ ցպիկ:

— Վարդապետական՝ գաւազան:

— Ցորեն ծեծելու՝ թմբիչ:

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 2337
ՆՈՐ
(beta)
ՓԱՅՏ
գոյական
    1. ծառի մը կարծր մասերը՝ փայտանիւթը (արմատ, բուն, ոստեր).

    2. փայտը (թիւ 1) իբրեւ վառելիք. վառելափայտ, ցախ.

    3. փայտը իբրեւ ատաղձագործական եւ շինարարական նիւթ.

    4. զանազան գործիքներու՝ առարկաներու փայտեայ կոթ՝ բռնակ.

    5. գաւազան, ձեռնափայտ, մահակ.

    6. փայտէ արձան կամ փայտի վրայ փորագրութիւն.

    7. (Փոխաբերական իմաստ) սիրոյ գրգիռ չզգացող՝ չունեցող (այր՝ կին).

ածական գոյական
    8. (Փոխաբերական իմաստ) փայտեայ կահ-կարասի.

    9. ճկունութիւնը՝ շարժունակութիւնը կորսնցուցած՝ գօսացած (մարմնի անդամներ).

    10. փայտի համ տուող՝ չորցած. անհամ (հաց):

Փայտը իր բնական վիճակն է։ Երբ ան կը մտնէ կամ կը մտցուի ատաղձագործարան եւ կը կտրուի, կը ձեւաւորուի ու կը յղկուի, կը կոչուի տախտակ՝ ատաղձ:

Տեսակներ
— Բնական՝ բնափայտ։

— Երդիքի վրայ շարուած մանր՝ բարտու։

— Երկաթուղիի՝ գօտեփայտ։

— Երկճղի՝ էճիկ։

— Լաստի՝ լաստափայտ։

— Խմորը թոնիրին փակցնելու՝ ռափաթայ, փաթաթ:

— Կենաց՝ Յիսուսի խաչելութեան համար գործածուած փայտը. խաչափայտ։

— Կիսայրեաց՝ խանձող։

— Կոխելու՝ կոխնակ։

— Հորի հիմքի պատերուն (կլոր)՝ մաղպար։

— Ձեռքի՝ ձեռնափայտ, գաւազան, մահակ, բիր, մական, ցուպ։

— Մանր՝ խռիւ, կրկուտ։

— Յղկուած՝ տախտակ:

— Յղկուած փայտի աւելցուք՝ տաշեղ։

— Շինութեան՝ շինափայտ։

— Որայ կապելու՝ պանոգի:

Յարակից Բառեր
— Փայտէ կօշիկ՝ խափարակ։

— Փայտի խոշոր կտոր՝ կոճղ:

— Փայտի կտոր (բեռի չուանները պրկելու)՝ գելըրնակ:

— Փայտի փշուր՝ մառ։

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 2353
ՆՈՐ
(beta)
ԲԱՆԱԼԻ
գոյական
    1. որեւէ գոց՝ փակ բան մը բանալու գործիք.

Տեսակներ
— գողի՝ ագռաւուկ.

ածական
    2. (Փոխաբերական իմաստ) բանալի գիրք՝ կարեւոր.

    3. (Փոխաբերական իմաստ) բանալի բառ կամ խօսք՝ գաղտնիքներ յայտնաբերող կամ ճամբայ բացող։

Հակառակը՝ կղպանք։

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 295
ՆՈՐ
(beta)
 Գործածութիւն փորձնական 1 մէջբերում 

Գտնուած բառաձեւերու գործածութիւնը

Փնտռել «գաւազան-բանալի» բառը նաեւ հետեւեալ պատկերահանուած բառարաններուն մէջ —

Բացատրական

Հոմանիշներու

Արեւմտահայերէնի

Նորաբանութիւններու

Յանգարան

Բառակազմական

Ստուգաբանական

Դարձուածաբանական եւ Բարբառային

Ուղղագրական

Գրաբարի

Միջին Հայերէնի

Վաղաշխարհաբարեան

Օտար լեզուի

Անուններու

Տեղանուններու

Բուսանուններու

Մասնագիտական

Յապաւումներու

© 2025 Նայիրի. Հայերէն բառարանը կը պարունակէ 17,718 գլխաւոր բառ։
Կայքը ունի 144 բառարան եւ 3 գիրք։
Հայերէն
Նայիրի / Nayiri.com