Անվճար հայերէն ուղղագրիչ
Ստացի՛ր HySpell-ը հիմա
 Բառարան
ՈՐՁ
ածական արու (մարդ՝ կենդանի՝ բոյս)։

Աղբիւր՝ Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): էջ 393
ՆՈՐ
ԱՍՏՂ
գոյական
    1. լուսաւոր երկնային մարմին։
    2. փայլուն արուեստագէտ՝ արուեստագիտուհի (թատրոնի՝ շարժանկարի)։

Աղբիւր՝ Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): էջ 44
ՆՈՐ
ՈՐՁ ի (ից)
ածական
    1. Արական սեռին պատկանող, արու (անասունների, նաև մարդկանց մասին)։ Հակառակը՝ Էգ, մատակ։
‣ Որձ ձի էր հեծել, մատակ ձի հեծնելը ամօթ էր համարվում։
‣ Կատուի ձագերից երկուսը որձ են, մէկը էգ։
‣ Որձերը խառնում են մատակների մէջ և որոշ ժամանակից յետոյ զատում։
‣ Բռնակալ աշխարհակալը հրամայեց բոլոր որձերին կոտորել, իսկ էգերին ապրեցնել։

    2. Այն բոյսերը, որոնք միայն արական գործարան՝ բեղմնաւոր փոշի ունին։
‣ Որձ արմաւենի։
‣ Որձ կանեփ։

    3. Նմանութեամբ Իրերի մասին։
‣ Որձ բանալի։
‣ Որձ ծղխնի։
‣ ⨀հին նշանակութիւն Երեւակը էգ է, արեգակը որձ ըստ հին տօմարագէտների։

⨀հին նշանակութիւն 4. Փոխաբերաբար Անբեր, կորդ, չոր։
‣ (Որձ անապատ, որձ քար)։

գոյական
    5. Մեղուների որձերը։
‣ Ամեն մի փեթակում մի քանի հարիւր որձ կայ, միւս մեղուներն անսեռ են։
‣ Երբ բերքը պակասում է՝ մեղուները որձերին կոտորում են։

＋գաւառական նշանակութիւն 6. Երկու տարեկան արու ոչխար (ոչ խոյ)։
‣ Մեզ հիւրասիրելու համար մի որձ մորթեց։
‣ Որձերը տարաւ քաղաք ծախելու։

Բաղադրեալ Բայեր
＋գաւառական բառ Որձ զարնել
չէզոք բայ Որձի գիշերուայ ոչխարները, հաւերը ևն մորթել։

Դարձուածքներ
Որձ մարդ
ածական գոյական Այրասիրտ, կտրիճ։
‣ Որձ մարդ է, ինչ ասես կանէ։

Որձ կին
ածական գոյական Բիրտ, կոշտ, փափկութիւնից զուրկ։
‣ Որձ կին է, կնիկմարդութեան շնորհք չկայ վրան։

＋գաւառական բառ Որձի գիշեր
գոյական Խնջոյք, որ պատրաստում են հարսանիքի երրորդ, այսինքն պսակին յաջորդող գիշերը և որին մասնակցում են միայն տղամարդիկ (որձերը)։

＋գաւառական բառ Որձ-աստղ
գոյական Մի անորոշ աստղի կամ մոլորակի անուն։

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 1732
ՆՈՐ
(beta)
ԱՍՏՂ (աստեղ, աստեղք, աստեղց կմ աստեղաց, աստեղբք կմ աստեղօք), աստղի, աստղեր
գոյական
    1. Ամեն մի երկնային մարմին, որ գիշերները, պարզ եղանակին, երեւում է երկնքում՝ փայլող կամ ցողացող կէտի նման։
‣ Պայծառ գիշերային երկնքում հազարաւոր աստղեր ցոլցոլում են։

Դարձուածքներ
Առաւօտեան աստղ, Լուսու աստղ, Քարվանի աստղ
գոյական Արուսեակ մոլորակը (Տե՛ս)։

Կարմիր աստղ
գոյական Հրատ մոլորակը (Տե՛ս)։

    2. Յատկապէս այն երկնային մարմինները, որոնք սեփական լոյս ունին։
‣ Աստղերն ըստ իրանց պայծառութեան բաժանվում են 12 աստիճանի։
‣ Սիրիուսը ամենապայծառ աստղն է։
‣ Բեւեռային աստղը պայծառ աստղերից ամենամօտիկն է զենիթին։
‣ Արեգակը աստղ է, բայց երկրին աւելի մօտ լինելով՝ մեծ է երեւում և շատ լոյս ու ջերմութիւն է տալիս երկրին։

    3. Նմանութեամբ Աստղի ձեւով, մի քանի ճառագայթներով շինված կամ նկարված զարդ՝ նշան՝ իր։
‣ Հարսնացուին ընծայեց ադամանդազարդ աստղ։
‣ Նա երկու աստղ ունի (շքանշան)։
‣ Կարմիր Բանակի զինուորները գլխարկի վրայ կրում են կարմիր աստղ՝ հինգ ճառագայթով։

    4. Աստղերի բարի կամ չար ազդեցութիւնը մարդու բախտի վրայ, ըստ հին սնոտիապաշտութեան։

Բաղադրեալ Բայեր
Աստղը բռնել
ներգործական բայ Հաւանել։
‣ Աստղը նրան բռնում է։

Աստղը ընկնել, Աստղը թեքվել, Աստղը մարել, Աստղը խաւարել, Աստղը ջուլկահորն ընկնել
չէզոք բայ Ձախորդութեան հանդիպել, դժբախտանալ։

Աստղ համրել
չէզոք բայ Աստղերի կամ մոլորակների շարժումների հիման վրայ մէկի բախտը գուշակել։
‣ Նա աստղ համրող է։
‣ Նա աստղը համրել տուեց։

＋գաւառական բառ Աստղը փռվել, ＋գաւառական բառ Աստղը բացվել
չէզոք բայ Բախտը բացվել։

Դարձուածքներ
Բարի աստղի տակ է ծնել, Աստղը բանեց, Աստղը բաց է, Աստղը վառ է
Աջողութեան մէջ է, բախտաւոր է։

    5. Թռչող աստղ
գոյական Տե՛ս Այերոլիթ, ասուպ։

    6. Գիսաւոր աստղ, Վարսաւոր աստղ, Տտնաւոր աստղ, Պոչով աստղ
գոյական Երկնային թափառական մարմին, որ ունի գլուխ՝ կենտրոնացած պայծառ լուսով, և երկար՝ դէպի առաջ կամ յետ ձգված շամանդաղաձեւ՝ աղօտ լուսաւորված գէս կամ վարս կամ պոչ. կոմետա։
‣ Գիսաւոր աստղերը շրջում են արեգակի շուրջը էլլիպսային կամ պարաբոլային գծով. իրանց ընթացքի ժամանակ երբեմն մօտենում են արեգակին և տեսանելի են դառնում։
‣ Հալլէի գիսաւորը մի պտոյտ է կատարում արեգակի շուրջը 75 տարուայ ընթացքում։
‣ Հին ժամանակ գիսաւոր աստղի երեւումը չարագուշակ էին համարում։

    7. Նմանութեամբ Շնորհքով՝ գեղեցկութեամբ փայլող։
‣ Այս տարի մեր բեմի վրայ մի նոր աստղ երեւեց։

    8. Աստղով մարդ, աղջիկ
ածական Դուրեկան, գրաւիչ։
‣ Աստղով մարդ է, ամենքը սիրում են նրան։
‣ Աղջիկը չեմ ասում թէ շատ գեղեցիկ է, բայց աստղով է։

    9. Աստղ վէր բերել
չէզոք բայ Հրաշք գործել, անկարելի բանը կատարել (շատ անգամ հեգնական)։
‣ Ի՞նչ պիտի անես. աստղ խօ չե՞ս վէր բերի։

Բաղադրեալ Բայեր
Աստղն ընկնել
չէզոք բայ Մեռնել։

(Ամեն մարդ, ըստ սնոտիապաշտութեան, մի աստղ ունի. երբ մարդը մեռնում է՝ նրա աստղն էլ ընկնում է, － թռչող աստղ)։
‣ Էլի աստղ ընկաւ, տեսնես ո՞վ մեռաւ։

＋գաւառական բառ Աստղերն ուղի են ընկել
չէզոք բայ Գիշերն անցնում է, լուսու մօտ է։

    10. Ծովի աստղ
գոյական (Կենդանաբանական) Ստորին կենդանի աստեղակերպներից, հինգ շառաւիղով կամ ճառագայթով։

Դարձուածքներ
＋գաւառական բառ Աստղան ծաղիկ
գոյական Անորոշ տեսակի ծաղիկ (?)։

    11. Գետնի աստղ
գոյական Տե՛ս Մարգամարօտ։

    12. Աստղանք դնել
ներգործական բայ Տե՛ս Աստղունք՚ի տակ։

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 263
ՆՈՐ
(beta)
ՈՐՁ
ածական
    1. արական սեռին պատկանող. արու (մարդ, անասուն).

    2. այն բոյսերը, որոնք միայն արական գործարան՝ բեղմնափոշի ունին (երեք չեն պտղաբերիր).

    3. արական իրեր. օրինակ՝
‣ որձ ծխնի՝ բանալի.

    4. (Փոխաբերական իմաստ) անբեր, չոր, պինդ, կարծր. օրինակ՝
‣ որձ քար.

    5. (Փոխաբերական իմաստ) սեռային գործարանի գոյութիւն, սեռային կարողութիւն՝ անկարողութիւն. օրինակ՝
‣ որձատ, անորձի.

գոյական
    6. մեղուներու որձերը.

    7. երկու տարեկան արու ոչխար (ոչ-խոյ).

    8. Առհասարակ՝ արու կենդանի:

Յարակից Բառեր
Ամորձատապ
ամորձիքներու բորբոքում (Ֆրանսերէն orchide)։

Անորձի
ի ծնէ չգոյութիւնը ամորձիքներէն մէկուն կամ երկուքին միաժամանակ (Ֆրանսերէն anorchide)։

Գաղտորձի
կ՚ըսուի այն այրերուն համար, որոնք երեւութապէս ամորձիք չունին: Վիրաբուժական գործողութեամբ մը կարելի է ուղղել այս թերին եւ իրենց տեղը բերել ամորձիքները, որոնք որովայնին մէջ են մնացած ծնունդի ատեն (Ֆրանսերէն cryptorchide)։

Միորձի
սերնդական գործարանի թերութիւն, որ կը յատկանշուի՝ փոխան երկուքի՝ մէկ ամորձիքի գոյութեամբ (Ֆրանսերէն monorchide):

Դարձուածքներ
Որձ այր
այրասիրտ, կտրիճ, տղամարդ:

Որձ խոտ
որձախոտ։

Որձ կին
բիրտ, կոշտ, փափկութենէ զուրկ։

Որձի գիշեր
խնճոյք, զոր կը պատրաստեն հարսանիքի երրորդ, այսինքն՝ պսակին յաջորդող գիշերը եւ որուն կը մասնակցին միայն այր մարդիկ (որձերը):

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 1885
ՆՈՐ
(beta)
ԱՍՏՂ
գոյական
    1. երկնային մարմին, որ իր սեփական լոյսը ունի։ Հակառակը՝ մոլորակ, որ մարած աստղ է, եւ իր լոյսը արեւէն կը ստանայ, օրինակ՝ լուսինը։

    2. (Փոխաբերական իմաստ) տաղանդով եւ արժանիքներով փայլուն արուեստագէտ.

    3. (Փոխաբերական իմաստ) բախտ, յաջողութիւն. օրինակ՝
‣ բախտաւոր աստղի տակ ծնած է:

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 206
ՆՈՐ
(beta)
ՄԵՂՈՒ
գոյական
    1. փոքր՝ երկթեւ, ձուածին միջատ՝ որ ծաղիկներու նեկտարը հաւաքելով մեղր կը շինէ. մեղրագործ ճանճ, մեղրաճանճ.
    2. (Փոխաբերական իմաստ) ջանք, իմաստութիւն:

Բաղադրեալ Բայեր
Մեղուներուն՝ փեթակէն փախուստը
ներգործական բայ պարս տալ։

Դարձուածքներ
Մեղուի փեթակ
(Փոխաբերական իմաստ) տեղ մը, ուր մուտքն ու ելքը շատ է եւ աշխատանքի եռուզեռ կայ:

Յարակից Բառեր
— Մեղուներ խնամող՝ մեղուաբոյծ, մեղուապահ, մեղուապան։

— Մեղուներու բոյն՝ փեթակ, մեղուաբոյն, մեղուանոց, մեղուոց:

— Մեղուներու թագուհի՝ պարսամայր։

— Մեղուներու մասնագէտ՝ մեղուագէտ:

— Մեղուներու թեւերուն բախումը եւ ձայնը՝ բզզիւն։

— Մեղուներուն՝ կծիկ կամ ողկոյզ կազմելը ծառի մը ճիւղէն կախուած՝ պարս, գնդակ մեղուաց, կոճակ մեղուաց:

— Մեղուներուն պտոյտը օդին մէջ՝ մեղուապար:

— Տեղ մը՝ ուր շատ փեթակներ կան՝ մեղուատուն, մեղուանոց։

— Փեթակներու խորիսխը շինող՝ գործող մեղու՝ պանգործ, սուտակայ:

Մեղուն անօսրաթեւ, միջատ մըն է, որ չորս թեւ ունի եւ կը բնակի բազմաթիւ ընտանիքներով, կը գաղթէ այլուր եւ հոն կը բազմանայ։ Ընտանիք մը կը բաղկանայ երեք տեսակ մեղուներէ. 1) մայր մեղու կամ պարսամայր, պարսմայր. 2) բազմաթիւ գործաւոր կամ աշխատաւոր մեղուներ, որոնք անկատար կամ անծննդական էգեր են (կը կոչուին մարի). 3) որձ կամ արու մեղուներ, որոնք կը կոչուին սուտ բրեայ:

Մեղուները, ըստ իրենց պաշտօններուն, կամ գործունէութեան, հետեւեալ դասաւորման տակ կ՚իյնան. 1. Մայր մեղու (պարսամայր), որուն պաշտօնն է բազմացնել թիւը. 2. Արու մեղու, որ կը բեղմնաւորէ դեռատի էգը։ Մէկ արու իրաւունք ունի կատարելու այդ պաշտօնը։ Մահաբեր պաշտօն է, որովհետեւ իր ծննդական գործարանները կորսնցնելով, այլեւս չ՚ապրիր. 3. Գործաւոր մեղուներ, որոնք չորսի կը բաժնուին ա) մատակարար կամ աւարառու, որ կը հաւաքէ փեթակին պահպանութեան անհրաժեշտ նիւթերը, բ) մոմարար, որ փեթակներու շինութիւնը կ՚ապահովէ. գ) դայեակ, որ ձագերու դաստիարակութեամբ կը պարապի. դ) տնարար, որ փեթակին մաքրութեամբ եւ հովահարութեամբ կը զբաղի։

Մեղուները կը շինեն մոմակերտ (գուբ), որոնք կ՚օգտագործուին իբրեւ բնակութեան եւ պաշարի ամբարման վայր։ Սովորաբար՝ խորիսխ կ՚ըսուի մեղրով լեցուն բջիջը, իսկ պան, չեչ եւ մաղ՝ ամբողջ մոմակերտ կազմածը։ Ձագարան՝ ձագերուն բնակութեան յատկացուած բջիջները։

Մեղուները կը հաւաքեն մեղր՝ ծաղիկներու նեկտարէն, բեղուն՝ ծաղիկներու առէջէն եւ ականամոմ՝ կարգ մը բոյսերու խրացէն եւ կեղեւէն։ Ականամոմը փեթակին մուտքի ծակին շուրջը եղող՝ մեղուներու ծիրտն է։

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 1468
ՆՈՐ
(beta)
ՈՉԽԱՐ
գոյական
    1. երկկճղակաւորներու ընտանիքին պատկանող ստնաւոր, որոճացող, եղջիւրաւոր կենդանի մը, որմէ կը ստանան կաթ, միս, բուրդ եւ մորթ.
    2. (Հւք.) ոչխարի հօտ, խաշ, խաշինք.
    3. (Փոխաբերական իմաստ) ոչխարի միս.
    4. չորրորդ ձայնին (ԴՁ) պատկանող եղանակի մը անունը.
    5. (Փոխաբերական իմաստ) ինքնուրոյն մտածողութենէ զուրկ, կուրօրէն ուրիշին հետեւող մարդ.

ածական
    6. հեզ, խոնարհ։

Տեսակներ
— Արու՝ խոյ, շօշ։

— Բրդատու՝ հռիգ:

— 2 տարեկան՝ կաւռութ։

— 2 տարեկան՝ որձ (արու):

— 2-3 տարեկան՝ շիշակ։

— Էգ՝ մաքի, օդի, պատրուճակ։

— Խումբ՝ հօտ։

— Կոյս (էգ)՝ մաքիկ։

— Կրտուած՝ մալ։

— Ձագը՝ բուծ (երբ կաթնկեր է, հազիւ մէկ տարու արու կամ էգ), աւելի մեծը՝ ամարու (էգ), որոջ (արու): Այս բոլորը կը կոչուին գառ (գառնուկ):

— Մսացու՝ պատրուճակ։

— Ոչխարներ՝ խաշն, խաշինք, օդիք:

— Վայրի՝ արտիկ, առն, մարալ։

— Փոքր՝ գոնչակ։

Բաղադրեալ Բայեր
Բուրդը կտրել
ներգործական բայ խուզել:

Դարձուածքներ
Անտէր ոչխարը գայլը կ՚ուտէ
չպաշտպանուած բան մը ուրիշին սեփականութիւնը կը դառնայ:

Գայլէն վախցողը ոչխար չի պահեր
իւրաքանչիւր գործ իր անխուսափելի ծախսերը ունի:

Հովիւին սիրտը որ ուզէ, որձ ոչխարէն ալ իւղ կը հանէ
կամքը՝ կամեցողութիւնը շատ դժուարութիւններ կը հարթէ։

Շատ հաջան շունը՝ ոչխարին գայլ կը բերէ
անհարկի պոռչտուքը՝ աղմուկը փորձանքի պատճառ կը հանդիսանայ:

Ոչխար ունեցողը շուն ալ կը պահէ
Տե՛ս Գալէն վախցողը ոչխար չի պահեր։

Ոչխարին դմակը իրեն բեռ չէ
իւրաքանչիւրին բնական՝ էական մասը՝ ծանրութիւնը բեռ չի սեպուիր։

Յարակից Բառեր
— Բնակութեան վայր՝ գոմ, ոչխարագոմ, փարախ, մակաղ, մակաղատեղ:

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 1851
ՆՈՐ
(beta)
Փնտռել «Որձ-աստղ» բառը նաեւ հետեւեալ պատկերահանուած բառարաններուն մէջ —

Բացատրական

Հոմանիշներու

Արեւմտահայերէնի

Նորաբանութիւններու

Յանգարան

Բառակազմական

Ստուգաբանական

Դարձուածաբանական եւ Բարբառային

Ուղղագրական

Գրաբարի

Միջին Հայերէնի

Վաղաշխարհաբարեան

Օտար լեզուի

Անուններու

Տեղանուններու

Բուսանուններու

Մասնագիտական

Յապաւումներու

© 2025 Նայիրի. Հայերէն բառարանը կը պարունակէ 17,718 գլխաւոր բառ։
Կայքը ունի 144 բառարան եւ 3 գիրք։
Հայերէն
Նայիրի / Nayiri.com