Անվճար հայերէն ուղղագրիչ
Ստացի՛ր HySpell-ը հիմա
 Ձեւաբանութիւն

Արեւմտահայերէն

Մարդի → մարդ (գոյական)
Եզակի • Սեռական հոլով
 Բառարան
մարդ գոյական Իմացական մահկանացու արարած * անհատ * էրիկ:

Աղբիւր՝ Բառգիրք հայերէն լեզուի։ Անդրանիկ Վրդ. Կռանեան, Պէյրութ, 1998։ Էջ 288։


ՄԱՐԴ
գոյական բանաւոր էակ։

Աղբիւր՝ Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): էջ 325
ՆՈՐ
ՄԱՐԴ (մարդոյ, մարդք, մարդոց, աւելի սովորական՝ մարդիկ, մարդկան), մարդի կմ մարդու, մարդեր, սովորաբար մարդիկ, մարդկանց, մարդկանցից, մարդկանցով
գոյական
    1. Ողնաշարաւոր կաթնասուն կենդանի, երկու ձեռքով, երկու ոտքով, հինգ-հինգ մատներով, մատների ծայրերին տափակ եղունգներով, լայն ճակատով, բարձր կառափով, երկու ոտների վրայ գագաթնահայեաց կանգնող ու քայլող, երեք տեսակի ատամներով, որոնց թիւը, չափահասութեան ժամանակ, հասնում է 32-ի։
‣ Կենդանաբանական դասակարգութեան մէջ՝ մարդը պատկանում է առաջակարգերի (պրիմատների) տոհմին, որի մի ընտանիքն է կազմում, իսկ միւս չորս ընտանիքները կազմում են կապիկները։
‣ Բոլոր կենդանիների մէջ մտաւորապէս ամենազարգացածն է մարդը և միայն նա ունի յօդաւոր լեզու։
‣ Մարդու հիմնական և ամենաէական զանազանութիւնը բարձրագոյն կապիկներից՝ նրա գագաթնահայեաց դիրքն է, որի հետեւանքն են միւս գլխաւոր տարբերութիւնները,－ ձեռքերը՝ իբրեւ աշխատելու գործիքներ, բերանը՝ իբրեւ խօսարան, զարգացած ուղեղը՝ իբրեւ զգայական և մտաւորական անօթ ևն։
‣ Մարդկանց հասակը 1.60 մետրից հասնում է մինչեւ 1.82-ի, պատահում են աւելի բարձր՝ հսկաներ, և աւելի ցած՝ գաճաճներ։

    2. Յատկապէս արական սեռի մարդ, տղամարդ, էրիկմարդ։
‣ Փողոցում երկու անծանօթ մարդ մօտեցան նրան։
‣ Հազար մարդ կերակրվեցին, չհաշված կանանց ու երեխաներին։
‣ Հինգ հոգի էին, երեքը մարդ, երկուսը կին։

    3. Իգական սեռի մարդ (քիչ դէպքերում, սովորաբար այս նշանակութեամբ գործ է ածվում կին մարդ, կնիկմարդ)։
‣ Հարիւր մարդ նստած էին սեղան, տղամարդ թէ կին։
‣ Փողոցները լիքն են երկու սեռի մարդկանցով։
‣ Կնիկ մարդիկ առանձին էին նստած։

    4. Չափահաս դարձած, արբունքն առած տղամարդ։
‣ Դեռ ե՞րբ պիտի մեծանայ, մարդ դառնայ։
‣ Որդիդ կարգին մարդ է դարձել։

    5. Տղամարդ ամուսին, այր։
‣ Մարդս տանը չէ։
‣ Աղջիկը մարդ է ուզում։
‣ Մարդ ու կին էին ու մի երեխայ։
‣ «Աղջի, արի՛, քեզ մարդու տամ» (ժողովրդական երգ)։
‣ Մարդուցը բաժանվել է։

    6. Մարդը, որ անասուններից տարբերվում է մտքով, լեզուով և հասարակական աշխատանքի պրոցեսում գործիք ստեղծելու և օգտագործելու կարողութեամբ։
‣ Մեզ մօտ վերացված է մարդու ձեռքով մարդու շահագործումը։
‣ Մարդը բոլոր արարածների թագն ու պսակն է։
‣ Դու մարդ ես, հօ գազան չե՜ս։
‣ Դեւը ներս մտաւ, հոտվտաց ու ասաց, մարդու հոտ է գալիս։

    7. Մարդը՝ նկատմամբ իւր բարոյական ու մտաւորական յատկութիւններին։
‣ Մարդ կայ՝ հազար արժէ, հազար կայ՝ մէկ չարժէ (առած)։
‣ Օրինաւոր մարդկանց հետ նիստ ու կաց ունեցիր, որ մարդ դառնաս։
‣ «Բերանն արնոտ Մարդակերը էն անբան Հազար դարում հազիւ դառաւ Մարդասպան. Ձեռքերն արնոտ գնում է նա դեռ կամկար, Ու հեռու է մինչեւ Մարդը իւր ճամբան»։

    8. Աշխատող ոյժ, աշխատող ձեռք։
‣ Քա՞նի մարդ է հարկաւոր, որ հինգ օրում շինես. －Տասը մարդը բաւական է։
‣ Մարդկանց հաւաքի՛ր, գնանք արխը մաքրելու։

    9. Զինուորական։
‣ Հինգ հազար մարդուց բաղկացած բանակով արշաւանք սկսեց։
‣ Ի՞նչպէս ես պատերազմի գնում այդքան քիչ մարդով։

    10. Մարդկային մարմին։
‣ Մարդը բաղկացած է երկու մասից, գլխից և իրանից. վերջաւորութիւնները իրանի յաւելուածներն են։

Իբրեւ անորոշ դերանուն.
    11. Մի ոմն, մէկը։
‣ Մարդ է գալիս, գնա՛, դուռը բա՛ց։
‣ Մարդ ընկաւ ծովը։

    12. Ոքմին, որեւէ մէկը։
‣ Մարդու բան չասես։
‣ Դուռը բացի, մարդ չկար։
‣ Մարդ նրան ասէ՝ քո ի՞նչ գործն է որ խառնվում ես։

    13. Անորոշ ենթակայ (ինչպէս ֆրանսերէն on, գերմաներէն man), որ ընդհանուր կերպով արտայայտում է ենթական, առանց որեւէ անհատի վերաբերելու։
‣ Մարդ քանի մտածում է՝ այնքան աւելի է համոզվում։
‣ Մարդ եթէ գիտենար, թէ վաղն իրան ի՞նչ պիտի պատահի։
‣ Մարդ չգիտէ ի՛նչ անէ։

Բաղադրեալ Բայեր
Մարդ է
իբրեւ դիմազուրկ բայ Մարդու համար այդ բնական է, կարող է պատահել։
‣ Ինչո՞ւ ես զարմանում, մարդ է, կսխալի։
‣ Մարդ է, եթէ ուշանամ՝ դուք ճաշեցէք, ինձ մի՛ սպասէք։

(Այլ է՝ ⨀Մարթ է)։

Մարդու գնալ
չէզոք բայ Տե՛ս Մարդ (5)։

Մարդու տալ
ներգործական բայ Տե՛ս Մարդ (5)։

Դարձուածքներ
✽հազուադէպ բառ Մարդ անօրէնութեան
գոյական (Կրօնական) Նեռ։

⨀հին բառ Որդի մարդոյ
գոյական (Կրօնական) Քրիստոս։

⨀հին բառ Մարդ ի մարդոյ
մակբայ Մինը միւսից, յաջորդաբար։

Անտառի մարդ
գոյական Տե՛ս Օրանգ-ուտանգ։

Առաջին մարդ
գոյական (Կրօնական) Նախամարդ Ադամը։

Մա՜րդ աստծու
միջարկութիւն Զարմանքի ու յանդիմանութեան արտայայտութիւն։
‣ Մի րոպէ համբերութիւն ունեցիր, ի՞նչ եղաւ քեզ, մա՜րդ աստծու։

Գործի մարդ
ածական Գործունեայ, աշխատող, որի ձեռքից բան է գալիս, գործի պէտքական, գործնական։
‣ Նա գործի մարդ է, նրան կարելի է վստահել։
‣ Երկար ճառերից մեր գլուխները ցաւեցին, գործի մարդիկ տուէք մեզ։

Մարդ էլ կայ, մարդ էլ
Շատ տարբեր մարդիկ են լինում, մարդը մարդուն նման չի լինում, ո՞ւր այս մարդը, ուր այն։
‣ Մէկը բաւականութիւն է գտնում խնջոյքների մէջ, ուրիշը հասարակական գործունէութեան մէջ. մարդ էլ կայ, մարդ էլ։

Մեծ մարդ
գոյական Նա որ իւր հանճարով, սխրալի գործերով հռչակ է հանել, շատ բարձր է կանգնած։
‣ Մեծ մարդիկ առաջ են գալիս գիտութեան, քաղաքական, զինուորական և այլ ասպարէզներում։
‣ Ըստ Գամառ-Քաթիպայի՝ մեծ մարդ ոչ թէ հանճարեղ գիտնականն է, ոչ ռազմի հերոսը, ոչ հարուստը, այլ նա որ իւր անձը զոհում է ընկերոջ փրկութեան համար։

Մարդուն մէկը
դերանուն Մի մարդ, մի ինչ-որ մարդ։
‣ Մարդուն մէկը մի անգամ գանձ է գտնում։
‣ Քեզ ո՞վ ասաց. －Մարդուն մէկը։

Մարդու մօտ
ածական Տե՛ս Մարդամօտ։

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 1421
ՆՈՐ
(beta)
ՄԱՐԴ
գոյական
    1. բանական, հոգիով ու մարմնով, խօսուն, ողնաւոր, կաթնաբոյծ, ուղիղ կեցող, ամենակեր էակ.

    2. միտք՝ լեզու եւ ընկերային կեանք ունեցող էակ.

    3. ոեւէ մէկը՝ անձ.

    4. այր, տղամարդ.

    5. չափահասութեան հասած մանչ.

    6. կնոջ մը ամուսինը. օրինակ՝
‣ մարդս տուն չեկաւ.

    7. կազմաւորուած էակ՝ բարոյական եւ մտաւոր գետիններու վրայ.

    8. իր խոստումները յարգող, վստահելի անձ.

    9. աշխատող ձեռք՝ անձ.

    10. իբրեւ անորոշ դերանուն, առանց ոեւէ անձ նկատի ունենալու. օրինակ՝
‣ ամէն մարդ պարտաւոր է մաքրասէր ըլլալ.

    11. իբրեւ կոչական՝ խօսակիցի մը ուղղուած. օրինակ՝
‣ է՜հ, ագահ մարդ:

Բաղադրեալ Բայեր
Մարդ առնել
ներգործական բայ պսակուիլ, ամուսնանալ։

Մարդ բռնել
ներգործական բայ
    1. համոզել.
    2. գործաւոր՝ աշխատաւոր վարձել:

Մարդ գրել
ներգործական բայ
    1. անդամագրել.
    2. գործակից առնել՝ ցանկի վրայ գրելով անձին անունը։

Մարդ դառնալ
չէզոք բայ
    1. բարոյական եւ մտաւոր փափաքելի յատկութիւններու տիրանալ.
    2. թերութիւներէ ձերբազատուիլ, ճամբու գալ, ուղղուիլ.
    3. հարստանալ, դիրքի տիրանալ:

Մարդ դարձնել
ներգործական բայ
    1. հարստացնել, դիրքի տէր դարձնել.
    2. արժէքաւոր՝ արժանաւոր մէկը ընել՝ օժանդակելով՝ կրթելով։

Մարդ զարնել
ներգործական բայ սպաննել:

Մարդ ըլլալ
չէզոք բայ Տե՛ս մարդ դառնալ։

Մարդ մէջը (մէջ) ձգել
ներգործական բայ
    1. միջնորդ կարգել, որ հաշտեցնելով գործը խաղաղութեամբ վերջանայ.
    2. միջնորդ կարգել, որ առեւտրական կամ այլ կարգի հարց մը յաջող լուծում գտնէ։

Մարդ մնալ
չէզոք բայ մարդկային, բարձր յատկութիւները պահպանել:

Մարդու երես տեսնել
ներգործական բայ ծանօթի հանդիպիլ:

Մարդու երես չտեսնել
ներգործական բայ
    1. ծանօթի չհանդիպիլ.
    2. մենակեացի կեանք ապրիլ.
    3. վայրենիներու մէջ ապրիլ:

Մարդու երթալ
ներգործական բայ պսակուիլ (կնոջ):

Մարդու մը զարնել
ներգործական բայ ծեծել, խոշտանգել:

Մարդու՝ մարդոց հետ խառնուիլ
ներգործական բայ ընտանեկան՝ խնամիական կապ հաստատել:

Մարդու մէջ ելլել
չէզոք բայ
    1. մենակեացի պէս քաշուած կեանք չապրիլ.
    2. ընտանեկան այցելութեանց երթալ.
    3. ընկերային հանդիպումներու՝ հաւաքոյթներու մասնակցիլ։

Մարդու մը տալ (աղջիկը)
ներգործական բայ պսակել:

Մարդու տեղ դնել
ներգործական բայ
    1. արժանաւոր մարդ համարել.
    2. յարգալիր վարուիլ:

Դարձուածքներ
Մարդ - գլուխ
իւրաքանչիւր անձ. մարդագլուխ:

Մարդ մարդասանք
մարդ են մարդ ըսուելիք՝ մարդկային էակ։

Մարդուն մէկը
    1. անորոշ մարդ.
    2. աննշան մարդ:

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 1426
ՆՈՐ
(beta)
ՊՈՉ
գոյական
    1. չորքոտանի կենդանիներու ողնաշարի շարունակութիւնը, որ մարմնէն դուրս կ՚երկարի. ագի, ձետ.
    2. սողուններու ետեւի նեղցած ու երկար մասը.
    3. թռչուններու ետեւի կողմը բուսնող երկար փետուրները՝ փետրափունջը.
    4. մարդու ողնաշարի ներքեւի սուր ծայրով վերջամասը.
    5. ընդհանրապէս՝ կախուած, ետեւէն քաշուող առարկայ.
    6. (Փոխաբերական իմաստ) շարժման մէջ եղող որեւէ բանի վերջամասը (սովորաբար հիմնական մասէն նեղ կամ բարակ).
    7. օդանաւի յետնամաս.
    8. կնոջական հագուստի երկար քղանցք, որ կը քաշուի գետնին վրայէն.
    9. պտուղներու կոթ.
    10. զանազան գործիքներու կոթ՝ բռնատեղ.
    11. իրարու ետեւէ շարքի կեցած մարդոց խմբակ. հերթ.
    12. (Փոխաբերական իմաստ) շարժման մէջ եղող թափօրի՝ զանգուածի եւ այլնի վերջամասը.
    13. թելի ծայր.
    14. տառերու՝ գիրերու վարի բարակ մաս.
    15. (Փոխաբերական իմաստ) մէկուն շարունակ հետեւող, անկէ չզատուող (մարդ)։

Տեսակներ
— Աստղի՝ գէս:

— Աղօրիքի դոխին մէջ՝ չխչխիկ:

— Թաւամազ՝ ձետ:

— Հագուստի՝ տտուն:

— Ձարաւոր՝ ագի։

— Շան պոչ՝ ձեւի՝ կարգի չմտնող բան՝ մարդ:

— Ոչխարի՝ դմակ։

— Պզտիկ՝ պոչիկ, պոչուկ։

— Պոչը, կտրած՝ պոչատ։

Բաղադրեալ Բայեր
Պոչ բռնել
ներգործական բայ իրարու ետեւ կանգնած՝ կարգի՝ հերթի սպասել։

Պոչ դառնալ, պոչ ըլլալ
չէզոք բայ
    1. առանց հրաւէրի, մէկուն ընկերանալ, անցանկալի ուղեկից՝ ընկեր դառնալ.
    2. մէկուն շարունակական հետեւորդը ըլլալ։

Պոչ խաղցնել
ներգործական բայ
    1. մէկէն ակնկալութիւն մը ունենալով՝ շողոքորթել.
    2. խորամանկութեամբ բանի մը միջամտել՝ մատ խառնել.
    3. խորամանկութիւն ցուցաբերել.
    4. գործը իր ժամանակին չհասցնելով՝ պատրուակներ ցոյց տալ.
    5. յանկուցիչ ձեւեր ընել հաւնուելու համար:

Պոչ փակցնել
ներգործական բայ անհիմն կերպով մէկը զրպարտել, մէկուն վրայ թերութիւն գտնել։

Պոչէն բռնել
ներգործական բայ
    1. փախչիլ ուզողը բռնել, ձեռք անցընել.
    2. ձերբակալել։

Պոչէն բռնել - երթալ
ներգործական բայ նոյն բանը կրկնել՝ երկարել։

Պոչը բաց ձգել
ներգործական բայ ձեռքէ ազատ ձգել, աչքէ՝ տեսողութենէ հեռանալու կարելիութիւն տալ։

Պոչը դուրս գալ
չէզոք բայ յայտնի ըլլալ, գաղտնիքը երեւան ելլել։

Պոչը ծռել
ներգործական բայ բանէ մը խուսափիլ, ինքզինք հեռու պահել։

Պոչը կտրել
ներգործական բայ
    1. մէկը տեղէ մը քշել՝ վտարել. ոտքը կտրել.
    2. պաշտօնէ՝ ծաոայութենէ արձակել.
    3. կտրել, կարճեցնել, կրճատել:

Պոչը ոլորել
ներգործական բայ խեղճացնել:

Պոչը պոչին հասցնել
ներգործական բայ ծայրը ծայրին հասցնել, հազիւ հազ կարենալ ապրիլ։

Պոչը տակը առնել, պոչը տակը նստիլ
չէզոք բայ մէկ կողմ քաշուիլ, կծկուիլ։

Պոչը տնկել
ներգործական բայ
    1. պոչը բարձրացնել.
    2. փախչիլ։

Պոչը տրորել
ներգործական բայ
    1. նեղել.
    2. խիստ պատասխան՝ հակահարուած տալ.
    3. նեղացնել, ուրախութիւնը խանգարել:

Պոչը ցցել
ներգործական բայ Տե՛ս Պոչը տնկել։

Պոչը քաշել
ներգործական բայ
    1. ամօթահար լռել.
    2. ձեռք քաշել, հրաժարիլ.
    3. հեռանալ, փախչիլ:

Պոչը քաշել տալ
ներգործական բայ կարգի կանչել՝ հրաւիրել. զգուշացնել, զսպել:

Պոչին կապուիլ
ներգործական բայ Տե՛ս Պոչ դառնալ:

Պոչին կոխել
ներգործական բայ
    1. սաստել, յանդիմանել.
    2. նեղացնել, ուրախութիւնը խանգարել:

Դարձուածքներ
Աղուէսը իր պոչը վկայ կը բերէ
արդարացման համար մէկը իրեն մօտիկ մարդիկ՝ ազգականներ վըկայութեան կը կանչէ։

Պոչը աղտոտ
յանցանք գործած, ապօրէն բան մը գործած. մեղաւոր, յանցաւոր։

Պոչը կախ
ընկճուած, յուսահատ, տխուր:

Պոչը կտրած
անարգական խօսք:

Պոչով աստղ
գիսաւոր աստղ։

Պոչով սուտ
յայտնի՝ պոչաւոր սուտ։

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 2042
ՆՈՐ
(beta)

Նման բառեր
մարտի
նարտի
 Գործածութիւն փորձնական 3 մէջբերում 

Գտնուած բառաձեւերու գործածութիւնը

ՆՈՐ Ուսամնասիրել Մարդի բառաձեւին գործածութիւնը՝ Արեւմտահայերէն Գրուածքներու Ժողովածոյ-ին մէջ։
Փնտռել «Մարդի» բառը նաեւ հետեւեալ պատկերահանուած բառարաններուն մէջ —

Բացատրական

Հոմանիշներու

Արեւմտահայերէնի

Նորաբանութիւններու

Յանգարան

Բառակազմական

Ստուգաբանական

Դարձուածաբանական եւ Բարբառային

Ուղղագրական

Գրաբարի

Միջին Հայերէնի

Վաղաշխարհաբարեան

Օտար լեզուի

Անուններու

Տեղանուններու

Բուսանուններու

Մասնագիտական

Յապաւումներու

© 2025 Նայիրի. Հայերէն բառարանը կը պարունակէ 17,718 գլխաւոր բառ։
Կայքը ունի 144 բառարան եւ 3 գիրք։
Հայերէն
Նայիրի / Nayiri.com