Ermeni yazım denetleyicisi
Şimdi İndirin
 Morphology

Western Armenian

Օրէնքի → օրէնք (noun)
Singular • Genitive case
Singular • Dative case
 Sözlük
օրէնք գոյական Կանոն, հրահանգ * ծիսական կարգ * սովորոյթ:

Աղբիւր՝ Բառգիրք հայերէն լեզուի։ Անդրանիկ Վրդ. Կռանեան, Պէյրութ, 1998։ Էջ 502։


ՕՐԷՆՔ
գոյական
    1. կարգ, կանոն։
    2. պատուիրանք։

Դարձուածքներ
հին օրէնքի
բրածոյ։

Source: Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): p. 542
Yeni!
ՕՐԷՆՔ (օրինաց, յոգնակի), օրէնքի, օրէնքներ
(պահլաւերէն ✽ awden, ✽ ādēn, պարսկերէն ādīn, āyīn, սովորութիւն, կանոն, կարգ, եղանակ)

գոյական
    1. Հնաւանդ կարգ՝ սովորութիւն, որով ղեկավարվում են մարդիկ փոխադարձ յարաբերութիւնների մէջ։
‣ Երբ հայոց թագաւորները Պարսկաստան էին գնում՝ օրէնքն այնպէս էր, որ ճաշի ժամանակ պարսից թագաւորն ու հայոց թագաւորը միեւնոյն տախտի վրայ էին բազմում նոյն գահում։
‣ Մեր մէջ օրէնք չէ՝ մեծ աղջիկը տանը թողնել և փոքրը մարդու տալ։
‣ Հիւրի խօսակցութիւնից արաբը հասկացաւ, որ նա է եղել իւր որդու սպանողը, որին ինքը փնտռում էր. բայց հիւրընկալութեան օրէնքն այնքան սուրբ էր, որ նա ձայն չհանեց, առաւօտը հիւրին մի լաւ ձի տուեց և ասաց որ փախչի, կէս ժամից ինքը նրան պիտի հալածէ իւր որդու վրէժն առնելու համար։
‣ Շատ նահապետական ժողովուրդներ կառավարվում են սովորութային օրէնքներով։
‣ «Օրէնք վայելուչ կենցաղավարութեան» մի փոքրիկ գրքոյկ է։

    2. (Կրօնական) (Եկեղեցական) Կրօնների դրած պատուէրները իրանց հաւատացեալների համար։
‣ Մովսիսական օրէնքը պատուիրում է՝ «ակն ընդ ական», իսկ քրիստոնէական օրէնքը պատուիրում է՝ «մի կալ հակառակ չարին»։
‣ Մահմետական օրէնքով բազմակնութիւնը թոյլատրված է։

Տեսակներ
Աստուածային օրէնք
գոյական (Կրօնական) Աստծու պատուէրները մարդկանց, որ տուել է մարգարէների և առաքեալների միջոցով և պարունակվում են Ս. Գրքում։

Հին օրէնք
գոյական Մովսիսական օրէնքները։

⨀հին նշանակութիւն 3. Հաղորդութիւն,

＋գաւառական նշանակութիւն մկրտութիւն։

    4. Բնական օրէնք կամ Բնութեան օրէնք, Անփոփոխելի կապը, որ գոյութիւն ունի բնութեան զանազան երեւոյթների միջեւ, օբյեկտիվ աշխարհում, մարդկանց գիտակցութիւնից անկախ։
‣ Ըստ Լենինի՝ «Օրէնքի հասկացողութիւնը մարդկային ճանաչողութեան աստիճաններից մէկն է տիեզերական միասնութեան և կապի, ամբողջականութեան և փոխադարձ կախուածութեան»։
‣ Ծնվել ես, ուրեմն պէտք է մեռնիս, այս է բնութեան օրէնքը։
‣ Ամեն ինչ փոխվում է, ես էլ բնութեան օրէնքին հպատակելով, նմանապէս փոխվեցի։
‣ Ձգողութեան բնական օրէնքը ներգործում է միշտ և ամեն տեղ։

    5. (Իրաւաբանական) Պարտադիր որոշում պետական իշխանութեան, որ հրատարակված է սահմանեալ կարգով, վերաբերեալ պետութեան և նրա հիմնարկների կազմին, քաղաքացիների փոխադարձ յարաբերութեան բազմատեսակ պայմաններին և սահմանում է համապատասխան պատիժներ՝ այդ որոշումները խախտելու դէպքում։
‣ Օրէնքները բազմատեսակ են և շարունակ ենթակայ են փոփոխութեան, համակերպելով կեանքի իրական պայմաններին։
‣ Սովետական օրէնքով կանայք ամեն բանում իրաւահաւասար են տղամարդկանց։
‣ Եկամտային նոր օրէնք։

Տեսակներ
Հիմնական օրէնք
գոյական Որ սահմանում է պետութեան կազմի ձեւը, որոշում է իշխանութեան և քաղաքացիների ընդհանուր իրաւունքները։
‣ ՍՍՌՄ Հիմնական օրէնքը Ստալինեան Կոնստիտուցիան է։

Քաղաքացիական օրէնք
գոյական Մասնաւոր անհատներին (քաղաքացիներին) վերաբերեալ, որ սահմանում է կանոններ սեփականութեան (գոյքի), փոխադարձ պարտաւորութիւնների, ընտանեկան և ժառանգական հարցերի վերաբերմամբ։

Քրէական օրէնք
գոյական Որ որոշում է յանցանքները, սահմանում է նրանց համար պատիժներ և կարգը՝ յանցաւոր գործողութիւնների դէմ կռուելու։

Միջազգային օրէնք
գոյական Իրաւաբանական կարգեր, որոնք որոշում են զանազան քաղաքակրթված պետութիւնների փոխադարձ յարաբերութիւնը և նրանց իրաւական դրութիւնը։

    6. Օրէնքների (5) ամբողջութիւնը։
‣ Օրէնքը ամենի համար պարտադիր է, և օրէնքի առաջ բոլորը հաւասար են։
‣ Ոչ ոք իրաւունք չունի իրան արդարացնել օրէնքի անգիտութեամբ։

Դարձուածքներ
Օրէնքների ժողովածու կամ, Հաւաք օրինաց
գոյական Պետութեան բոլոր օրէնքների ամբողջական հրատարակութիւնը։

    7. Գիտութիւնների մէջ՝ բնութեան այս կամ այն երեւոյթը բացատրող տեսութիւն, որ բոլոր պայմաններում էլ արդարանում է, ուստի և ճանաչվել է իբրեւ ճշմարտութիւն։

Այս օրէնքները կոչվում են կա՛մ գիւտն անողի անունով կամ բուն երեւոյթի անունով։
‣ Ֆիզիկայի, քիմիայի, մեխանիկայի, մաթեմատիկայի… մէջ բազմաթիւ օրէնքներ կան, որոնց վրայ հիմնվում են մասնագէտներն իրանց հետազօտութիւնների ժամանակ։
‣ Արքիմեդի, Բերուլլիի, Մարէոտտի… օրէնքներ։
‣ Էներգիայի պահպանման օրէնք։
‣ Շարժման օրէնքներ։
‣ Տիեզերական ձգողութեան օրէնք։
‣ Մեծ թուերի օրէնք ևն։

⨀հին նշանակութիւն 8. Նահանգ, գաւառ.

(այս նշանակութիւնը հետեւանք է թիւրիմացութեան, որովհետեւ յունարէնում nomo's նշանակում է գաւառ, նահանգ, իսկ no'mos օրէնք. թարգմանիչները շեշտին ուշադրութիւն չդարձնելով՝ «օրէնք» բառն են գործ ածել փոխանակ նահանգի)։

Տեսակներ
Դրակոնեան օրէնք
(Աթէնքի օրէնսդիր Դրակոնի անունից, որ բոլոր յանցանքների համար էլ մահուան պատիժ էր սահմանել)

գոյական Խիստ՝ դժնեայ՝ բարբարոսական օրէնք։

Դրական օրէնք
գոյական Դրված՝ սահմանված օրէնք, հակադրութեամբ բնական օրէնքի։

Լինչի օրէնք
(Lynch-law. Լինչ յատուկ անունից, որին Հիւսիսային Ամերիկայում Կարոլինա նոր գաղութում քաղաքացիները լիազօր իրաւունքներ էին տուել անկարգութիւնները վերացնելու)

գոյական Հիւսիսային Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներում յաճախ տեղի ունեցող՝ ժողովրդի ինքնադատաստան յանցաւորների, մանաւանդ եթէ յանցաւորը նեգր է և մեղադրվում է թէ անպատուել է սպիտակամորթ կնոջ։

Բաղադրեալ Բայեր
Լինչի օրէնքին ենթարկել
ներգործական բայ Ամբոխի՝ ինքնադատաստան անելը, յանցաւորին մահով պատժելը (կախելը), առանց դատարանին յանձնելու։
‣ Նրան Լինչի օրէնքին ենթարկեցին ու տեղն ու տեղը ծառից կախեցին։

Ածանցական Բառեր
⨀հին բառ Օրինօք, ⨀հին բառ Ըստ օրինի, ⨀հին բառ Ըստ օրինաց
մակբայ Օրէնքի համաձայն, ինչպէս որ օրէնք է, կարգ է։

Բաղադրեալ Բայեր
⨀հին բառ Օրէնս դնել
չէզոք բայ Օրէնքներ սահմանել։

＋գաւառական բառ Օրէնք առնել
չէզոք բայ (Եկեղեցական) Հաղորդվել։

Դարձուածքներ
✽հազուադէպ բառ Օրէն աւետեաց
գոյական Աւետչէք, լաւ լուր բերողին ընծայ։

✽հազուադէպ բառ Օրէնք կանանց
գոյական Կանանց ամսականը։


⨀հին բառ ՕՐԷՆ (օրինի, օրէնք, օրինաց)
գոյական Տե՛ս Օրէնք։

Դարձուածքներ
⨀հին բառ Օրէն է, ⨀հին բառ Չէ օրէն
Օրէնք է (չէ), կարգ է (չէ)։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 2379
Yeni!
(beta)
ՕՐԷՆՔ
գոյական
    1. հնաւանդ սովորութիւն՝ կարգ, որով մարդիկ կը ղեկավարուին իրենց յարաբերութեանց մէջ. բարք.
    2. կրօններու դրած պատուիրանները իրենց հետեւորդներուն՝ հաւատացեալներուն.
    3. որեւէ գործի՝ հաստատութեան եւ այլնի մէջ ընդունուած կամ որոշումով հաստատուած կարգ՝ կանոն.
    4. իրերու ներքին բնութիւնը կազմող կարգին արտայայտութիւնը, այդ կայուն կամ շարժուն բնութենէն ածանցուող յարաբերութիւններուն բանաձեւումը. այսինքն՝ զանոնք գոյաւորող կեանքին պայմաններուն եւ պաշտօններուն յառաջխաղացական պատկերացումը. պատճառի եւ արդիւնքի՝ հետեւանքի միջեւ գոյութիւն ունեցող ներքին էական կապ.
    5. պետական իշխանութեան պարտադիր որոշում՝ իրաւական բարձրագոյն ոյժ ունեցող կանոն.
    6. այն պարտաւորութիւնները, որոնց պարտին հնազանդիլ երկիրի մը բնակիչները, մա՛նաւանդ այդ երկիրին քաղաքացիները. կանոն, օրինագիծ, հրահանգ.
    7. անառարկելի հրաման՝ յանձնարարութիւն.
    8. օրէնքներու ամբողջութիւնը.
    9. (Փոխաբերական իմաստ) թելադրանք, մղում.
    10. (Գրաբար) կարգ, եղանակ.
    11. սուրբ հաղորդութիւն։

Տեսակներ
Անտառի օրէնք
անսկզբունք վայր՝ դէպք, ուր զօրաւորին կամքն է որ կը տիրապետէ՝ կը գերակշռէ:

Բնական օրէնք, բնութեան օրէնք
անփոփոխելի կապը, որ գոյութիւն ունի բնութեան զանազան երեւոյթներուն մէջ եւ միջեւ։

Լինչի օրէնք
ամբոխին՝ ինքնադատաստան ընելը, յանցաւորը առանց դատարան յանձնելու՝ մահուան ենթարկելը։

Հիմնական օրէնք
որ պետութեան կազմին ձեւը եւ իշխանութեան ու քաղաքացիներուն իրաւունքները կը սահմանէ։

Միջազգային օրէնք
որ կը ճշդէ՝ կ՚որոշէ պետութիւններու փոխադարձ յարաբերութիւնը եւ անոնց իրաւական դրութիւնը:

Քաղաքացիական օրէնք
որ կը սահմանէ տուեալ երկիրին քաղաքացիներուն մասնաւոր սեփականութեան, փոխադարձ պարտաւորութիւններուն, ընտանեկան եւ ժառանգական հարցերում վերաբերեալ տրամադրութիւններ՝ կանոններ։

Քրէական օրէնք
յանցանքները եւ անոնց համար ըլլալիք պատիժները սահմանող կանոն:

Բաղադրեալ Բայեր
Օրէնք դառնալ
չէզոք բայ սովորական երեւոյթ դառնալ, օրէնքի վերածուիլ, ընդհանուր՝ ամէնօրեայ՝ սովորական երեւոյթ՝ բնոյթ դառնալ։

Օրէնք դնել
ներգործական բայ հանել՝ օրէնք ընդունիլ՝ անցընել:

Օրէնք շինել
ներգործական բայ դարձնել՝ իր քմահաճոյքը՝ կամքը՝ վարուելակերպը սովորական երեւոյթի վերածել։

Դարձուածքներ
Օրէնքէ դուրս
    1. սովորութենէ՝ ընդունուած կարգէ դուրս.
    2. օրէնքի ընդունած՝ պաշտպանած սահմաններէն դուրս.
    3. օրէնքի պաշտպանութենէն եւ հովանաւորութենէն դուրս։

Օրէնքի յետադարձ ոյժ
օրէնքին տարածումը զայն քուէարկելէն առաջ կատարուած դէպքերու՝ երեւոյթներու՝ գործողութիւններու եւ այլնի վրայ։

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 2474
Yeni!
(beta)
ՕՐԷՆ
գոյական օրէնք։

Դարձուածքներ
Օրէն է
իրաւացի է, կը վայելէ, կարգ է, արժանի է։

Ըստ օրինի
օրէնքի համաձայն։

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 2473
Yeni!
(beta)
 Usage beta 168 citations 

Usage of matching Word Forms

Yeni! Explore the usage of the word form Օրէնքի in the Corpus of Western Armenian.
Ayrıca bu sözlüklerde "Օրէնքի" için arama:

Explanatory

Thesaurus

Western Armenian

Neologisms

Rhyming

Word Structural

Etymological

Dialectal and Idiomatic

Orthographic

Classical Armenian

Middle Armenian

Early Modern Armenian

Foreign word

Names

Place names

Plant names

Specialized

Abbreviations

© 2025 Nayiri. Ermenice sözlük 17.718 kelimelerden oluşmuşdur
The site has 144 dictionaries and 3 books.
Türkçe
Նայիրի / Nayiri.com