Армянский словарь - Բնական օրէնք

Армянская проверка орфографии

загрузить HySpell сейчас

Nayiri

Армянский Arm | Армянско-Английский Arm-Eng | Англо - Армянский Eng-Arm | Армяно-французский Arm-Fre | Французско-Армянский Fre-Arm

Morphology

Matching Lexemes

բնական օրէնքի

Словарь

ԲՆԱԿԱՆ ի (աց)

ածական
    1. Բնութեան օրէնքներին համապատասխան, բնութիւնից սահմանված։ Հակառակը՝ Անբնական։

    2. Բնութեան վերաբերեալ։

    3. Բնութեան՝ կազմուածքին յատուկ։

‣ Երկար աշխատանքից յետոյ հանգիստը բնական պահանջ է։

Դարձուածքներ

Բնական կարիք

գոյական (փորը աւելորդներից ազատելու կարիք)։

4. Բնութեան արտադրած, չկեղծված, իսկական։ Հակառակը՝ Արուեստական։

‣ Բնական ատամներ։
‣ Բնական գինի։
‣ Նա երեսին ներկ չի քսել. դա նրա բնական գոյնն է։

5. Զերծ արուեստականութիւնից, որոնումներից։

‣ Խաղը շատ բնական էր։
‣ Բնական ձայնով երգել։
‣ Գրուածքի լեզուն բնական է։

6. Բնիկ, սեփական, հարազատ։

7. Ինչ որ սպասվելու է ըստ կարգի, համապատասխան է բանականութեան։ Հակառակը՝ Անսպասելի։

‣ Այդիպիսի բարքի բնական վերջն այդ կլինի։
‣ Բոլորը նրան սիրում էին, բնական է, որ նա ևս նրանց կսիրէր։

Ածանցական Բառեր

✽հազուադէպ բառ Բնականք

յոգնակի գոյական Սեռական անդամներ։

ԲՆԱԿԱՆՕՐԷՆ

մակբայ Տե՛ս Բնականաբար։

Источник: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): стр. 400

Новинка

(beta)

ՕՐԷՆՔ (օրինաց, յոգնակի), օրէնքի, օրէնքներ

(պահլաւերէն ✽ awden, ✽ ādēn, պարսկերէն ādīn, āyīn, սովորութիւն, կանոն, կարգ, եղանակ)

գոյական
1. Հնաւանդ կարգ՝ սովորութիւն, որով ղեկավարվում են մարդիկ փոխադարձ յարաբերութիւնների մէջ։

‣ Երբ հայոց թագաւորները Պարսկաստան էին գնում՝ օրէնքն այնպէս էր, որ ճաշի ժամանակ պարսից թագաւորն ու հայոց թագաւորը միեւնոյն տախտի վրայ էին բազմում նոյն գահում։
‣ Մեր մէջ օրէնք չէ՝ մեծ աղջիկը տանը թողնել և փոքրը մարդու տալ։
‣ Հիւրի խօսակցութիւնից արաբը հասկացաւ, որ նա է եղել իւր որդու սպանողը, որին ինքը փնտռում էր. բայց հիւրընկալութեան օրէնքն այնքան սուրբ էր, որ նա ձայն չհանեց, առաւօտը հիւրին մի լաւ ձի տուեց և ասաց որ փախչի, կէս ժամից ինքը նրան պիտի հալածէ իւր որդու վրէժն առնելու համար։
‣ Շատ նահապետական ժողովուրդներ կառավարվում են սովորութային օրէնքներով։
‣ «Օրէնք վայելուչ կենցաղավարութեան» մի փոքրիկ գրքոյկ է։

2. (Կրօնական) (Եկեղեցական) Կրօնների դրած պատուէրները իրանց հաւատացեալների համար։

‣ Մովսիսական օրէնքը պատուիրում է՝ «ակն ընդ ական», իսկ քրիստոնէական օրէնքը պատուիրում է՝ «մի կալ հակառակ չարին»։
‣ Մահմետական օրէնքով բազմակնութիւնը թոյլատրված է։

⨀հին նշանակութիւն 3. Հաղորդութիւն,

＋գաւառական նշանակութիւն մկրտութիւն։

4. Բնական օրէնք կամ Բնութեան օրէնք, Անփոփոխելի կապը, որ գոյութիւն ունի բնութեան զանազան երեւոյթների միջեւ, օբյեկտիվ աշխարհում, մարդկանց գիտակցութիւնից անկախ։

5. (Իրաւաբանական) Պարտադիր որոշում պետական իշխանութեան, որ հրատարակված է սահմանեալ կարգով, վերաբերեալ պետութեան և նրա հիմնարկների կազմին, քաղաքացիների փոխադարձ յարաբերութեան բազմատեսակ պայմաններին և սահմանում է համապատասխան պատիժներ՝ այդ որոշումները խախտելու դէպքում։

Տեսակներ

Հիմնական օրէնք

գոյական Որ սահմանում է պետութեան կազմի ձեւը, որոշում է իշխանութեան և քաղաքացիների ընդհանուր իրաւունքները։

‣ ՍՍՌՄ Հիմնական օրէնքը Ստալինեան Կոնստիտուցիան է։

Քաղաքացիական օրէնք

գոյական Մասնաւոր անհատներին (քաղաքացիներին) վերաբերեալ, որ սահմանում է կանոններ սեփականութեան (գոյքի), փոխադարձ պարտաւորութիւնների, ընտանեկան և ժառանգական հարցերի վերաբերմամբ։

Քրէական օրէնք

գոյական Որ որոշում է յանցանքները, սահմանում է նրանց համար պատիժներ և կարգը՝ յանցաւոր գործողութիւնների դէմ կռուելու։

Միջազգային օրէնք

գոյական Իրաւաբանական կարգեր, որոնք որոշում են զանազան քաղաքակրթված պետութիւնների փոխադարձ յարաբերութիւնը և նրանց իրաւական դրութիւնը։

6. Օրէնքների (5) ամբողջութիւնը։

‣ Օրէնքը ամենի համար պարտադիր է, և օրէնքի առաջ բոլորը հաւասար են։
‣ Ոչ ոք իրաւունք չունի իրան արդարացնել օրէնքի անգիտութեամբ։

Դարձուածքներ

Օրէնքների ժողովածու կամ, Հաւաք օրինաց

գոյական Պետութեան բոլոր օրէնքների ամբողջական հրատարակութիւնը։

7. Գիտութիւնների մէջ՝ բնութեան այս կամ այն երեւոյթը բացատրող տեսութիւն, որ բոլոր պայմաններում էլ արդարանում է, ուստի և ճանաչվել է իբրեւ ճշմարտութիւն։

Այս օրէնքները կոչվում են կա՛մ գիւտն անողի անունով կամ բուն երեւոյթի անունով։

⨀հին նշանակութիւն 8. Նահանգ, գաւառ.
Տեսակներ

Դրակոնեան օրէնք

(Աթէնքի օրէնսդիր Դրակոնի անունից, որ բոլոր յանցանքների համար էլ մահուան պատիժ էր սահմանել)

գոյական Խիստ՝ դժնեայ՝ բարբարոսական օրէնք։

Դրական օրէնք

գոյական Դրված՝ սահմանված օրէնք, հակադրութեամբ բնական օրէնքի։

Լինչի օրէնք

(Lynch-law. Լինչ յատուկ անունից, որին Հիւսիսային Ամերիկայում Կարոլինա նոր գաղութում քաղաքացիները լիազօր իրաւունքներ էին տուել անկարգութիւնները վերացնելու)

Բաղադրեալ Բայեր

Լինչի օրէնքին ենթարկել

ներգործական բայ Ամբոխի՝ ինքնադատաստան անելը, յանցաւորին մահով պատժելը (կախելը), առանց դատարանին յանձնելու։

‣ Նրան Լինչի օրէնքին ենթարկեցին ու տեղն ու տեղը ծառից կախեցին։

Ածանցական Բառեր

⨀հին բառ Օրինօք, ⨀հին բառ Ըստ օրինի, ⨀հին բառ Ըստ օրինաց

մակբայ Օրէնքի համաձայն, ինչպէս որ օրէնք է, կարգ է։

Բաղադրեալ Բայեր

⨀հին բառ Օրէնս դնել

չէզոք բայ Օրէնքներ սահմանել։

＋գաւառական բառ Օրէնք առնել

չէզոք բայ (Եկեղեցական) Հաղորդվել։

Դարձուածքներ

✽հազուադէպ բառ Օրէն աւետեաց

գոյական Աւետչէք, լաւ լուր բերողին ընծայ։

✽հազուադէպ բառ Օրէնք կանանց

գոյական Կանանց ամսականը։

Источник: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): стр. 2379

Новинка

(beta)

ՕՐԷՆՔ

գոյական
    1. հնաւանդ սովորութիւն՝ կարգ, որով մարդիկ կը ղեկավարուին իրենց յարաբերութեանց մէջ. բարք.
    2. կրօններու դրած պատուիրանները իրենց հետեւորդներուն՝ հաւատացեալներուն.
    3. որեւէ գործի՝ հաստատութեան եւ այլնի մէջ ընդունուած կամ որոշումով հաստատուած կարգ՝ կանոն.
    4. իրերու ներքին բնութիւնը կազմող կարգին արտայայտութիւնը, այդ կայուն կամ շարժուն բնութենէն ածանցուող յարաբերութիւններուն բանաձեւումը. այսինքն՝ զանոնք գոյաւորող կեանքին պայմաններուն եւ պաշտօններուն յառաջխաղացական պատկերացումը. պատճառի եւ արդիւնքի՝ հետեւանքի միջեւ գոյութիւն ունեցող ներքին էական կապ.
    5. պետական իշխանութեան պարտադիր որոշում՝ իրաւական բարձրագոյն ոյժ ունեցող կանոն.
    6. այն պարտաւորութիւնները, որոնց պարտին հնազանդիլ երկիրի մը բնակիչները, մա՛նաւանդ այդ երկիրին քաղաքացիները. կանոն, օրինագիծ, հրահանգ.
    7. անառարկելի հրաման՝ յանձնարարութիւն.
    8. օրէնքներու ամբողջութիւնը.
    9. (Փոխաբերական իմաստ) թելադրանք, մղում.
    10. (Գրաբար) կարգ, եղանակ.
    11. սուրբ հաղորդութիւն։

Տեսակներ

Անտառի օրէնք

անսկզբունք վայր՝ դէպք, ուր զօրաւորին կամքն է որ կը տիրապետէ՝ կը գերակշռէ:

Բնական օրէնք, բնութեան օրէնք

անփոփոխելի կապը, որ գոյութիւն ունի բնութեան զանազան երեւոյթներուն մէջ եւ միջեւ։

Լինչի օրէնք

ամբոխին՝ ինքնադատաստան ընելը, յանցաւորը առանց դատարան յանձնելու՝ մահուան ենթարկելը։

Հիմնական օրէնք

որ պետութեան կազմին ձեւը եւ իշխանութեան ու քաղաքացիներուն իրաւունքները կը սահմանէ։

Միջազգային օրէնք

որ կը ճշդէ՝ կ՚որոշէ պետութիւններու փոխադարձ յարաբերութիւնը եւ անոնց իրաւական դրութիւնը:

Քաղաքացիական օրէնք

որ կը սահմանէ տուեալ երկիրին քաղաքացիներուն մասնաւոր սեփականութեան, փոխադարձ պարտաւորութիւններուն, ընտանեկան եւ ժառանգական հարցերում վերաբերեալ տրամադրութիւններ՝ կանոններ։

Քրէական օրէնք

յանցանքները եւ անոնց համար ըլլալիք պատիժները սահմանող կանոն:

Բաղադրեալ Բայեր

Օրէնք դառնալ

չէզոք բայ սովորական երեւոյթ դառնալ, օրէնքի վերածուիլ, ընդհանուր՝ ամէնօրեայ՝ սովորական երեւոյթ՝ բնոյթ դառնալ։

Օրէնք դնել

ներգործական բայ հանել՝ օրէնք ընդունիլ՝ անցընել:

Օրէնք շինել

ներգործական բայ դարձնել՝ իր քմահաճոյքը՝ կամքը՝ վարուելակերպը սովորական երեւոյթի վերածել։

Դարձուածքներ

Օրէնքէ դուրս

    1. սովորութենէ՝ ընդունուած կարգէ դուրս.
    2. օրէնքի ընդունած՝ պաշտպանած սահմաններէն դուրս.
    3. օրէնքի պաշտպանութենէն եւ հովանաւորութենէն դուրս։

Օրէնքի յետադարձ ոյժ

օրէնքին տարածումը զայն քուէարկելէն առաջ կատարուած դէպքերու՝ երեւոյթներու՝ գործողութիւններու եւ այլնի վրայ։

Источник: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): стр. 2474

Новинка

(beta)

ԲՆԱԿԱՆԱԲԱՐ,
ԲՆԱԿԱՆՕՐԷՆ

մակբայ
    1. անշուշտ, հարկաւ, ի հարկէ.
    2. բնական ձեւով՝ կերպով, ըստ սովորականի, բնականոն ձեւով, ընթացիկ ձեւով.
    3. կանոնաւորապէս, սովորաբար։

Հակառակը՝ արուեստականօրէն, անբնականօրէն։

Источник: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): стр. 337

Новинка

(beta)

Usage beta 4 citations

Usage of matching Word Forms

Usage of matching Lexemes

Hold phone in landscape mode or decrease zoom in order to view Usage results

Найти слово "Բնական օրէնք" также в следующих словарях

Explanatory

Thesaurus

Western Armenian

Neologisms

Rhyming

(1976) Новинка Հայոց լեզվի հանգաբառարան

Word Structural

(2014) Դպրոցական բառակազմական բառարան

Etymological

(2010) Հայերեն ստուգաբանական բառարան
(2010) Հին հայերենի վերջածանցների ծագումը - [Հայերեն ստուգաբանական բառարան]
(2004) Հայերէն ստուգաբանական առձեռն բառարան
(1995) Մեր արմատները նոր լոյսի տակ
(1926) Հայերէն արմատական բառարան

Dialectal and Idiomatic

Orthographic

Classical Armenian

Middle Armenian

(2009) Միջին հայերենի բառարան

Early Modern Armenian

(2014) Նորահայտ բառեր վաղաշխարհաբարյան աղբյուրներում

Foreign word

Names

(2010) Հայոց ազգանունների բառարան
(2005) Новинка Ծածկանուններ (հայերեն և հայատառ) հայոց պարբերական մամուլում և գրականության մեջ - [Հայոց ծածկանունների բառարան]
(2005) Новинка Ծածկանուններ ձեռագիր և խմորատիպ մամուլում (Հայերեն և հայատառ) - [Հայոց ծածկանունների բառարան]
(2005) Новинка Հեղինակներ - [Հայոց ծածկանունների բառարան]
(1973) Новинка Կենսագրական բառարան (հայ մշակույթի գործիչներ)
(1968) Արական Անձնանուններ - [Հայոց լեզուի նոր բառարան]
(1968) Իգական Անձնանուններ - [Հայոց լեզուի նոր բառարան]
(1942) Հայոց անձնանունների բառարան

Place names

(2011) Տարածված աշխարհագրական տեղանունների ցանկ - [Արեւմտահայերէն-արեւելահայերէն նոր բառարան]
(1986) Հայաստանի եւ հարակից շրջանների տեղանունների բառարան

Plant names

Specialized

(2015) Հայկական խոհանոցի բառարան
(2013) Новинка Ֆիզիոլոգիական տերմինների հայերեն-անգլերեն-ռուսերեն բառարան-տեղեկատու
(1987) Հայերենագիտական բառարան
(1979) Տէրունի տօներ - [Ծիսական Բառարան]
(1979) Եկեղեցական իրեղէններ եւ նիւթական առարկաներ - [Ծիսական Բառարան]
(1975) Լեզվաբանական բառարան

Abbreviations

(2021) Новинка Տառային հապավումներ - [Նոր բառեր. Զ պրակ]
(2020) Новинка Տառային հապավումներ - [Նոր բառեր. Ե պրակ]
(2007) Հայերենում գործածվող տառային հապավումների բառարան
(1996) Հապավումներ - [Նոր բառերի բացատրական բառարան]