Free Armenian spellchecker
Get HySpell now!
 Dictionary
քիլ գոյական Բթամատի եւ ցուցամատի բացուածքի չափ:

Աղբիւր՝ Բառգիրք հայերէն լեզուի։ Անդրանիկ Վրդ. Կռանեան, Պէյրութ, 1998։ Էջ 493։


1. ՔԻԼ (քլի, աց)
գոյական Տարածութիւնը լայն բացված բթամատի ծայրից մինչեւ ցուցամատի ծայրը. ուղուկ։
‣ Տախտակը չափեց, եօթը թիզ ու մի քիլ էր։
‣ Իմ թիզս նրա քլից էլ փոքր է։


⨀old word 2. ՔԻԼ
ածական գոյական Բանսարկու, քսու, մատնիչ։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 2337
New!
(beta)
ՄԱՏ
գոյական
    1. ձեռքի եւ ոտքի վերջաւորութեան իւրաքանչիւր շարժական յօդուածի մասնիկը.
    2. ձեռնոցի իւրաքանչիւր ճիւղը, զոր կը հագնի համապատասխան մատը.
    3. կենդանիներու թաթին վերջամասերը.
    4. կողոսկրներէն իւրաքանչիւրը. կողաճաղ.
    5. եղանի՝ փոցխի ժանիք՝ ատամ՝ ծայր.
    6. խաղողի վազի ճիւղ՝ ոստ՝ բարունակ.
    7. մատի հաստութիւնը իբրեւ երկարութեան՝ բարձրութեան չափ. մատնաչափ.
    8. երաժշտական յօրինումներու՝ եղանակներու վրայ դրուած թուանշան, որ ցոյց կու տայ համապատասխան մատը, որով պէտք է նուագել.
    9. սանդուխի աստիճան. սանդխամատ.
    10. մատային վիճակ շախմատի մէջ.
    11. մատային վիճակի մէջ իյնալը.
    12. լերան ճիւղ՝ ճիւղաւորում. լեռնաճիւղ, լեռնամատ.
    13. (Փոխաբերական իմաստ) շատ փոքր քանակ.
    14. (Փոխաբերական իմաստ) նուագելու հմտութիւն.
    15. (Փոխաբերական իմաստ) մասնակցութիւն, միջամտութիւն.

ածական
    16. չափազանց քիչ, աննշան.
    17. փոքրահասակ:

Types
— Անիւի՝ շառաւիղ, ճղուղ։

— Բթամատի, ցուցամատի եւ միջնեմատի չափով (իրարու, միացած)՝ պտղունց:

— Բութ մատէն մինչեւ ճկոյթ եղած չափ՝ թիզ։

— Բութ մատէն մինչեւ ցուցամատ՝ քիլ, ուղուկ։

— Դաշնակի՝ ստեղն։ Ստեղներու ամբողջութիւնը՝ ստեղնաշար:

— Եռաժանիի՝ արձէն:

— Ժամացոյցի՝ սլաք:

— Ձեռքի մատներ՝ բութամատ (բթամատ՝ բոյթ, խոշոր մատ), ցուցամատ, միջամատ (միջնեմատ), մատանեմատ (մատնեմատ, խօսեմատ, մաճուճիկ), ճկոյթ (ծկոյթ, կծեղն, պզտիկ մատ, ձագմատ, մատնեակ)։

— Ոտքին խոշոր մատը՝ բուշ, պպի։

— Սանդուխի՝ բազրիք, սանդխամատ։

— Վանդակի՝ խաղխամ, քանոն։

Phrasal Verbs
Բանի մը մէջ մատ ունենալ
ներգործական բայ մասնակից ըլլալ։

Մատ բարձրացնել
ներգործական բայ
    1. խօսելու՝ բան մը ըսելու արտօնութիւն խնդրել.
    2. հաւանութիւն՝ քուէ տալ.
    3. սպառնալ:

Մատ խածնել տալ
ներգործական բայ
    1. յանկարծակի յուսախաբութիւն պատճառել.
    2. ամօթով ձգել, նկուն ձգել։

Մատ խաղցնել
ներգործական բայ
    1. գաղտնապէս գործ խառնակել, գրգռել.
    2. խաղի մէջ զեղծարարութիւն ընել։

Մատ խառնել
ներգործական բայ միջամուխ ըլլալ, խորամանկութեամբ միջամտել՝ խանգարել:

Մատ մը բան ուտել, Մատ մը բան խմել
ներգործական բայ քիչ բան ուտել՝ խմել։

Մատ մը տղայ ըլլալ
չէզոք բայ տակաւին փոքր ըլլալ:

Մատը բանի մը (գործի մը) մէջ ըլլալ
չէզոք բայ մասնակից ըլլալ:

Մատը բերանը հասնիլ
չէզոք բայ միջակ ապրուստի տէր ըլլալ:

Մատը բերանը մնալ
չէզոք բայ զարմանքէն շուարիլ, զարմանալ, ապշած մնալ:

Մատը բերանը տանիլ
ներգործական բայ զարմանալ։

Մատը խածնել
ներգործական բայ
    1. մտաբերել.
    2. զարմանալ.
    3. ապշելով հասկնալ բան մը։

Մատը խածնել տալ
ներգործական բայ
    1. զարմացնել.
    2. յուսախաբ ընել՝ ըլլալ։

Մատը ծծելով ապրիլ՝ կերակրուիլ
ներգործական բայ սնանիլ՝ սնունդի միջոցներէ զուրկ ըլլալ, շատ աղքատ ըլլալ։

Մատը կրծել
ներգործական բայ Տե՛ս Մատը խածնել։

Մատը հետը ուտել
ներգործական բայ համով ուտելիքը անյագ ճաշակել։

Մատը հոտուըտալ
ներգործական բայ գուշակել, գուշակութիւն ընել։

Մատը մատին դնել
ներգործական բայ
    1. ուշադիր՝ պարտաճանաչ ըլլալ.
    2. որեւէ ձեւով մասնակից ըլլալ՝ աշխատիլ՝ ջանք թափել: Հկնշ. Մատը մատին զարնել։ Ժխտականը՝ չդնել, չզարնել:

Մատը մատին զարնել
ներգործական բայ Տե՛ս Մատը մատին դնել։

Մատը մէջը ըլլալ
չէզոք բայ
    1. մասնակից ըլլալ.
    2. գործակից ըլլալ, շահաբաժինի իրաւունք ունենալ։

Մատը մէջը չխառնել
ներգործական բայ չմասնակցիլ, չգործակցիլ։

Մատը վէրքէն՝ ցաւոտ տեղին վրայ դնել
ներգործական բայ բուն խնդիրը՝ բուն պատճառը՝ հարցին հիմնական կէտը շօշափել՝ ցուցնել՝ գտնել:

Մատը վրան դնել
ներգործական բայ իր սեփականութիւնը նկատել, տիրանալ։

Մատը փաթթել (բան մը)
ներգործական բայ անկարեւոր բան մը՝ անցք մը՝ խօսք մը՝ գործ մը քննարկման նիւթ դարձնել՝ վէճի առարկայ դարձնել։

Մատի վրայ առնել (մէկը)
ներգործական բայ ծաղրել:

Մատի՝ մատներու վրայ խաղցնել
ներգործական բայ
    1. ճարպիկօրէն խաբխբել. իր ուզածը ուրիշին ընել տալ.
    2. խամաճիկ դարձնել։

Մատի վրայ համրուիլ
չէզոք բայ թիւով քիչ ըլլալ՝ ո՛չ աւելի քան ձեռքի մատները:

Մատի փաթթոց ընել, Մատի փաթթոց դարձնել, Մատի փաթթոց շինել
ներգործական բայ դէպք մը միշտ նշել, յանցաւոր՝ պատճառ եղող անձը կշտամբելու՝ յանդիմանելու նպատակով:

Մատին միսը ուտել
ներգործական բայ չափազանց աշխատիլ, ձեռային աշխատանքով մաշիլ:

Մատին փուշը հանել
ներգործական բայ մէկուն որեւէ բանով օգնել։

Մատները (բանի մը հետ) լիզել
ներգործական բայ
    1. շատ հաւնիլ.
    2. անյագօրէն համտեսել:

Մատներուն արանքէն՝ մէջէն նայիլ
ներգործական բայ չէզոք բայ
    1. չտեսնելու զարնել՝ տալ.
    2. կարեւորութիւն չտալով նայիլ.
    3. թոյլտուութիւն ցուցաբերել։

Մատէն փուշը հանել
ներգործական բայ Տե՛ս Մատին փուշը հանել։

Մատով ցոյց տրուիլ, Մատով ցուցուիլ
ներգործական բայ
    1. հազուադէպ ըլլալ.
    2. որեւէ բանով աչքառու մէկն ըլլալ:

Phrases
Մատ մը՝ երկու մատ խմիչք
մատին հաստութիւնը նկատի առնուած իբրեւ բարձրութեան չափ։

Մատ մը փոշի նստած, Մատ մը փոշի բռնած
շատ փոշիոտ՝ աղտոտ:

Մատը մոխիրը՝ ջուրը չխոթել
աշխատանք է խուսափիլ:

«Մատս մէջն է» ըսել
«բաժին կ՚ուզեմ» ըսել։

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 1417
New!
(beta)
ՉԱՓ
գոյական
    1. չափումի միաւոր.

    2. իրերու որոշ քանակ, զոր կ՚ընդունին եւ կը գործածեն իբրեւ որոշ միաւոր.

    3. որեւէ աման՝ անօթ եւ այլն, ընդեղէնի՝ հեղուկի եւ այլն չափի միաւոր. օրինակ՝
‣ տասը շիշ.

    4. նիւթի քանակը, որ կը տեղաւորուի՝ կը պարունակուի տուեալ չափման միաւորին մէջ. օրինակ՝
‣ երկու պնակ կերակուր.

    5. որեւէ նշան՝ թիւ՝ թուղթի կտրօն եւ այլն, որով կ՚որոշուի՝ ցոյց կը տրուի բանի մը մեծութիւնը՝ ծաւալը. չափը ցոյց տուող նշան.

    6. մարմնի կամ անոր մէկ մասին մեծութիւնը՝ ծաւալը, զոր կը չափեն հագուստ-կապուստի համար.

    7. համեմատուող առարկաներու ծաւալային՝ տարածական եւ այլն համապատասխանութիւն.

    8. ոտանաւորի մէջ՝ մէկ տողի մէջ եղող՝ գտնուող ոտքերու եւ վանկերու քանակը.

    9. երաժշտութեան մէջ՝ արագութեան աստիճանը, որով պէտք է երգուի կամ նուագուի տուեալ եղանակը.

    10. երաժշտութեան մէջ՝ ամէն ձայնանիշի տեւողութիւնը, որ կ՚արտայայտուի առանձին նշաններով, կամ ձայնանիշի տարբեր ձեւերով.

    11. բարոյական կամ մտաւորական արժէքը որոշելու միջոց.

    12. սահման, եզր. օրինակ՝
‣ ազնուութիւնն ալ չափ մը ունի.

    13. աստիճան՝ դրութիւն՝ չափանիշ (գնահատումի՝ որակման).

    14. որեւէ բանի ազդեցութեան ոյժ. մեծութիւն, արժէք, կշիռ.

մակբայ
    15. (Գրաբար) կարգ, կանոն.

մակբայ ածական
    16. մօտ, շուրջ, մօտաւորապէս.

ածական
    17. չափաւոր.

    18. մեծութեամբ, ծաւալով.

    19. հաւասար, համեմատ, համապատասխան:

    20. կառավարել, գլխաւորել, ղեկավարել:

Types
— Գիծի՝ գծաչափ:

— Գիրկի՝ գրկաչափ։

— Դեղի՝ դեղաչափ (Ֆրանսերէն dose)։

— Երաժշտական՝ ամանակ:

— Երկարութեան՝ արշըն, կանգուն, մեթր, ոտք, վերստ, փարսախ։

— Խոնաւութեան՝ խռնաւաչափ (Ֆրանսերէն hydromètre)։

— Ծանրութեան՝ բաունտ, լիդր, պաթման, քիլօ, քիլօկրամ:

— Կեանքի՝ կենսաչափ (Ֆրանսերէն biomèter)։

— Կէտի՝ կիտաչափ:

— Հասակի՝ հասակաչափ (Ֆրանսերէն longimètre)։

— Հաւասար՝ համաչափ:

— Հեղուկներու՝ շոգիներու՝ կազերու ճնչումը չափելու մասնայատուկ գործիք՝ անգայտաչափ (Ֆրանսերէն manomètre)։

— Ճաշի՝ ճաշաչափ։

— Մազի՝ մազաչափ:

— Մատի՝ մատնաչափ: Բթամատի եւ ճկոյթի միջեւ՝ թիզ։ Բթամատի եւ ցուցամատի միջեւ՝ քիլ, քլաչափ, ուղուկ, ուղկաչափ:

— Մարդու հասակի չափով՝ մարդահասակ:

— Նուագի՝ քերթուածի՝ մարզանքի՝ կշռոյթ։

— Հողի՝ շողաչափ:

— Ոտք փոխելու՝ քայլ, քայլ, քայլաչափ:

— Ոտքի՝ ոտք, ոտնաչափ:

— Ջերմութեան՝ ջերմաչափ:

— Ջուրի՝ ջրաչափ:

— Տակառի՝ տակառաչափ։

— Տաղաչափութեան՝ ոտքերու թիւ։

Phrasal Verbs
Իր չափով չափել
ներգործական բայ
    1. իրեն հետ համեմատել, ինքզինք իբրեւ չափանիշ ընդունիլ.
    2. իր հասկցած ձեւով կշռադատել:

Չափ առնել
ներգործական բայ
    1. որեւէ բան պատրաստելու համար՝ առարկային մեծութիւնը՝ ծաւալը ճշդել.
    2. փորձով գիտնալ՝ իմանալ անձի մը՝ բանի մը ուժը՝ զօրութիւնը՝ կարողութիւնը:

Չափ դնել
ներգործական բայ
    1. չափաւորել, զսպել.
    2. ձին արշաւասոյր վազցնել (ուրիշ ձիու հետ համեմատելու համար)։

Չափ զարնել
ներգործական բայ Տե՛ս Չափ տալ:

Չափ ընել
ներգործական բայ Տե՛ս Չափ առնել:

Չափ տալ
ներգործական բայ երգելու՝ նուագելու ատեն ձեռքի շարժումներով կամ ոտքի բախումներով արագութիւնը ցոյց տալ.

Չափը անցընել
ներգործական բայ ընդունուած սահմանէն դուրս գալ, ծայրայեղութեան երթալ։

Չափը առնել
ներգործական բայ Տե՛ս Չափ առնել:

Չափը գիտնալ, չափը ճանչնալ
ներգործական բայ
    1. իր դիրքին եւ աստիճանին գիտակցելով՝ ինքզինք ըստ այնմ պահել.

    2. իր կարողութեան՝ ուժին եւ այլնի սահմանը գիտնալ. օրինակ՝
‣ ես խմիչքիս չափը գիտեմ:

Չափը տալ
ներգործական բայ
    1. չափը փոխանցել.
    2. մէկը կարգի հրաւիրել.
    3. մէկը պատժել.
    4. յանդիմանել։

Phrases
Աչքի չափ
աչքի նայուածքով՝ տեղի մը հեռաւորութիւնը, առարկայի մը մեծութիւնը՝ ծանրութիւնը եւ այլն մօտաւորապէս որոշելու կարողութիւն:

Կարողութեան չափով
որքան որ իր կարողութիւնը կը թոյլատրէ. իր միջոցներուն համաձայն։

Հոգով՝ հոգիի չափ
ամբողջ հոգիով՝ սիրտով:

Չափէ աւելի, չափէ դուրս
պէտք եղածէն՝ պահանջուածէն աւելի, չափազանց:

Չափը անցած
Տե՛ս Չափէ աւելի:

Չափը պակաս
սահմանուած չափը չունեցող։

Չափը տեղը
սահմանուած՝ ճշդորոշուած չափը ունեցող։

Չափի զգացում
չափաւորութիւն:

Չափով
    1. որոշ քանակով.
    2. փոքր քանակութեամբ, քիչ, խնայելով։

Related Words
— Չափելու միջոցներ՝ չափաձող, չափաման, չափան, չափիչ, չափոց։

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 1939
New!
(beta)
ՔԻԼ
գոյական լայն բացուած բթամատի ծայրէն մինչեւ ցուցամատին ծայրը եղող՝ չափուող տարածութիւնը. ուղուկ։ Իսկ բթամատին եւ ճկոյթ մատին միջեւ ինկած տարածութիւնը՝ թիզ։

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 2425
New!
(beta)

Similar words
գիլ
 Usage beta 9 citations 

Usage of matching Word Forms

Also search for "քիլ" in these imaged dictionaries:

Explanatory

Thesaurus

Western Armenian

Neologisms

Rhyming

Word Structural

Etymological

Dialectal and Idiomatic

Orthographic

Classical Armenian

Middle Armenian

Early Modern Armenian

Foreign word

Names

Place names

Plant names

Specialized

Abbreviations

© 2025 Nayiri. Armenian dictionary contains 17,718 words.
The site has 144 dictionaries and 3 books.
English
Նայիրի / Nayiri.com