Armenian dictionary - տէր-տիրական

Free Armenian spellchecker

Get HySpell now!

Nayiri

Armenian Arm | Armenian-English Arm-Eng | English-Armenian Eng-Arm | Armenian-French Arm-Fre | French-Armenian Fre-Arm

Dictionary

ՏԷՐ

գոյական
    1. Աստուած։
    2. վեհապետ։
    3. իշխան։
    4. պարոն։
    5. սեփականատէր։

Phrases

գործարանի տէր

գործարանատէր։

հողերու տէր

հողատէր, կալուածատէր։

իր ճակատագրին տէր

անկախ, ինքնավար, ինքնիշխան։

տէր բայի

ենթակայ։

Source: Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): p. 495

New!

ածական
1. իշխանական, գերիշխան, հեղինակաւոր։
2. հզօր, գերազօր, ուժգին։

Source: Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): p. 496

New!

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 2173

New!

(beta)

ՏԻՐԱԿԱՆ տիրականի (տիրականաց)

ածական
1. Տիրոջ յատուկ, վերաբերեալ։

‣ Տիրական իշխանութիւն՝ հրաման։

⨀old meaning 2. (Կրօնական) Աստծու կամ Քրիստոսի յատուկ, վերաբերեալ, աստուածական։

⨀old meaning 3. Իսկական, բուն, յատուկ։

⨀old meaning 4. Տիրող, տէր, գլխաւոր։

＋dialectal meaning 5. Տէրութիւն անող, պաշտպանող, հովանաւորող, (գործ է ածվում «տէր» բառի հետ, տէր-տիրական)։

գոյական
⨀old meaning 6. Տէրունի հող՝ կալուած։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 2177

New!

(beta)

ՏԷՐ (տեառն, տերամբ, տեարք, տերանց կմ տեարց), տիրոջ, տիրոջից, տիրոջմով, կմ տէրի, տէրով, տէրեր

(տի + այր, որից տեառն = տի + առն, տեարք = տիարք. համեմատել տի+կին)

գոյական
     Աւագ՝ մեծ՝ իշխանաւոր մարդ։

    1. Մի երկրի միահեծան իշխանաւոր, թագաւոր։ Հակառակը՝ Հպատակ, ծառայ։

    2. Նախարարական տան աւագ անձը, որ ժառանգում, կառավարում և վայելում էր այդ տան կալուածը. տանուտէր, իշխան։

    3. Նա որ ստրուկներ ունի։ Հակառակը՝ Ստրուկ։

‣ Եզոբոսին Քսանթոս փիլիսոփան գնեց. Եզոբոսը շատ անգամ իւր տիրոջը դժուար դրութիւնից հանում էր։
‣ Ստրուկները տէրերի դէմ ապստամբեցան Սպարտակի առաջնորդութեամբ։

4. Հին ժամանակ նա, որ վարձով ծառայ էր պահում։

‣ Երբ տէրերը տանը չէին լինում՝ ծառաների համար տօն էր։
‣ Ձեզ կվարձեմ՝ եթէ ձեր նախկին տէրից վկայական բերէք՝ ձեր ծառայութեան մասին։

    5. Բուրժուական երկիրներում նա, որ ունի որեւէ առեւտրական կամ արդիւնաբերական հիմնարկ։ Հակառակը՝ Բանուոր, ծառայող, գործակատար։

    6. Ընդհանրապէս՝ նա, որ ունի որեւէ գոյք, շարժական կամ անշարժ։

    7. Որոշ յատկութիւն ունեցող։

    8. Անձնիշխան, նա որ կարող է վարուել՝ ինչպէս ինքն ուզում է։

    9. Ընդհանրապէս՝ բարձր դիրք ունեցող, որ իշխում է, որին հպատակվում են, յարգում են։

    10. (Եկեղեցական) Հայր աստուած։

‣ Տէրը երեւեցաւ Մովսէսին։
‣ Տէր աստուած։
‣ Տէր ողորմեա։
‣ Տէրը մի՛ արասցէ։
‣ Տէր ընդ ձեզ (գրաբարից մնացած՝ քարացած ձեւեր)։

11. (Կրօնական) Քրիստոս։

‣ Տէր Յիսուս Քրիստոս։

12. Յարգական կոչում բարձրաստիճան կամ շատ յարգելի անձի, հոգեւորական կամ աշխարհական։

‣ Վեհափառ տէր։
‣ Վսեմափայլ տէր։

(Համեմատել Տեար)։

13. (Եկեղեցական) Յարգական մակդիր, որ դնում են քահանայի անուան առաջ, երբեմն և առանց անուան։

‣ Տէր Կարապետ։
‣ Տէր Արիստակէս քահանայ։
‣ Ա՛ տէր, զատիկը այս տարի ե՞րբ կգայ։

14. Հովանաւոր պաշտպան։

‣ Նա տէր չունի, ուստի բոլորը նրան հալածում են։
‣ Որբերիս դու տէր-տիրական դարձիր։
‣ Մարդու գնաց, որ գլխին տէր ունենայ։

＋dialectal meaning 15. Այր ամուսին։

‣ Գլխիս տէրը ողջ լինի, ես ոչ ոքի կարօտ չեմ։
‣ Տէրս տանը չէ, երեկոյին եկէք։

Phrasal Verbs

Տէր լինել

չէզոք բայ
1. Տէր դառնալ, հովանաւորել։

‣ Ո՞ւմն է այս դանակը, հարցրի. ոչ ոք տէր չեղաւ։
‣ Բոլորից լքված կնոջ նա տէր եղաւ։

2. Տե՛ս Տէրը լինել։

Տէր կենալ

չէզոք բայ Տէր լինել, խնամարկել։

‣ Անտէր որբին տէր կեցաւ, վերցրեց իւր մօտ, որդեգրեց։

Աղուէսը հաւնոցի տէր դարձնել

չէզոք բայ Մէկին նշանակել այնպիսի պաշտօնի, որ յափշտակութիւններով լիանայ, հարստանայ։

Աչքերի տէրը գալ

չէզոք բայ Քունը գալ, աչքերը ծանրանալ։

‣ Տեսնում եմ, աչքերիդ տէրն եկել է, գնա՛ պառկիր, հանգստացի՛ր։

Տէրը տալ

ներգործական բայ Տիրոջը վերադարձնել։

‣ Տաշտը խնդրեցիր բանեցրիր, էլ մի՛ պահիր, տա՛ր, տէրը տուր։

Տէրը փոխել

չէզոք բայ (կատակական), Գողացվել։

Տէրէցտէր անել, Տէրէտէր անել

Տե՛ս Իւր տեղում։

Phrases

Տէ՜ր ողորմեա

միջարկութիւն Զարմանքի և սրտնեղութեան բացագանչութիւն։

‣ Այս ի՜նչ կրակն ընկանք, տէ՜ր ողորմեա։
‣ Հէնց նոր այստեղ դրի, ի՞նչ եղաւ, տէ՜ր ողորմեա։

Գլխի տէրը

գոյական Այր ամուսին։ (Տե՛ս Տէր 13, 14)։

Ես տէրը չեմ

Ես չեմ խառնվի, պատասխանատւութիւն վրաս չեմ վերցնի։

‣ Ուզում էք պահեցէք, ուզում էք ծախեցէք, ես տէրը չեմ։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 2172

New!

(beta)

ՏԷՐ-ՏԻՐԱԿԱՆ

ածական գոյական
1. իշխանութեան ամբողջական տէրը.
2. օգնական, պաշտպան, հովանի:

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 2282

New!

(beta)

ՏԷՐ

գոյական
    1. այն անձը՝ կազմակերպութիւնը եւ այլնը, որուն կը պատկանի բան մը.

    2. մասնաւոր սեփականութիւն ունեցող անձ. սեփականատէր.

    3. երկիրի մը միահեծան իշխանաւոր. թագաւոր.

    4. նախարարական՝ տան աւագ անձը, որ կը ժառանգէր եւ կը կառավարէր այդ տան կալուածը. տանուտէր, իշխան.

    5. ստրուկներ ունեցող. ստրկատէր.

    6. վարձքով ծառայ՝ աշխատող պահող.

    7. որեւէ տեսակի՝ կարգի զբաղում՝ աշխատանք ունեցող.

    8. հոգեկան կամ ֆիզիքական որեւէ յատկութեամբ՝ յատկանիշով օժտուած մարդ.

    9. ան որ կրնայ վարուիլ՝ ինչպէս ինք կ՚ուզէ. անձնիշխան, ինքնիշխան.

    10. ծնողքը իբրեւ զաւակ (զաւակներ) ունեցող անձ.

    11. իբրեւ ամուսին կամ սիրեկան (կնոջ մը).

    12. որեւէ զգացում՝ հոգեկան վիճակ ունեցող անձ.

    13. արենակցական՝ խնամիական կապ ունեցող անձ. ազգական.

    14. դիրք՝ պաշտօն ունեցող. տնօրէն, ղեկավար, կառավարող.

    15. հակակշռելու՝ ղեկավարելու կարողութիւն.

    16. հակակշիռ, տիրապետութիւն.

    17. Հայր Աստուած.

    18. Քրիստոս.

    19. յարգական՝ կոչական բառ կուսակրօն քահանայի դիմելու ատեն. օրինակ՝

‣ գերաշնորհ տէր.

    20. յարգական տիտղոս աշխարհականի. պարոն, տիայր.

    21. յարգական մակդիր. զոր կը դնեն ամուսնացեալ քահանայի մը անուան առջեւ.

    22. (Փոխաբերական իմաստ) հովանի, հովանաւոր, պաշտպան, խնամակալ, թիկունք, օգնական.

ածական
    23. որեւէ բան ունեցող.

    24. իր մէջ պարունակող՝ ունեցող.

    25. իշխող, իրեն ենթարկող։

Phrasal Verbs

Տէր ելլել

չէզոք բայ
1. բան մը սեփականացնել, որուն տէրը յայտնի չէ.
2. պաշտպան կանգնիլ:

Տէր ըլլալ

չէզոք բայ տէր դառնալ, հովանաւորել:

Տէր ընել

ներգործական բայ
1. բանի մը տէր դարձնել.
2. բանով մը օժտել. տալ։

Տէր կանգնիլ, Տէր կենալ

չէզոք բայ
    1. իբրեւ տէր ներկայանալ. տիրութիւն ընել.
    2. տիրանալ, սեփականացնել, իւրացնել.
    3. յանձն առնել, ընդունիլ, ստանձնել.
    4. պաշտպանել, հոգալ, խնամել։

Տէրը փոխել

ներգործական բայ
1. գողցուիլ, յափշտակուիլ.
2. ուրիշին փոխանցուիլ:

Phrases

Խօսքին տէրը, ըրածին տէրը՝

իր ըսածին՝ խոստումին տէրը. հաստատ, հաստատամիտ։

Տէր Աստուած

զարմանքի՝ սրտնեղութեան՝ կասկածամտութեան բացագանչութիւն:

Տէր ողորմեա

1. Աստուծմէ գութ՝ ողորմութիւն հայցելու՝ խնդրելու արտայայտութիւն.
2. զարմանքի՝ սրտնեղութեան բացագանչութիւն։

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 2281

New!

(beta)

ածական
    1. Աստուծոյ յատուկ, Տիրոջ վերաբերեալ. տէրունական, տէրունի.
    2. իշխող, տիրող.
    3. գերիշխան, հրամայական.
    4. հզօր, գերազօր, ուժգին, տիրող, զօրաւոր.
    5. (Գրաբար) իսկական, բուն, յատուկ.
    6. տիրութիւն ընող, պաշտպանող, հովանաւորող:

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 2286

New!

(beta)

Usage beta 3 citations

Usage of matching Word Forms

Hold phone in landscape mode or decrease zoom in order to view Usage results

Also search for "տէր-տիրական" in these imaged dictionaries:

Explanatory

Thesaurus

Western Armenian

Neologisms

Rhyming

(1976) New! Հայոց լեզվի հանգաբառարան

Word Structural

(2014) Դպրոցական բառակազմական բառարան

Etymological

(2010) Հայերեն ստուգաբանական բառարան
(2010) Հին հայերենի վերջածանցների ծագումը - [Հայերեն ստուգաբանական բառարան]
(2004) Հայերէն ստուգաբանական առձեռն բառարան
(1995) Մեր արմատները նոր լոյսի տակ
(1926) Հայերէն արմատական բառարան

Dialectal and Idiomatic

Orthographic

Classical Armenian

Middle Armenian

(2009) Միջին հայերենի բառարան

Early Modern Armenian

(2014) Նորահայտ բառեր վաղաշխարհաբարյան աղբյուրներում

Foreign word

Names

(2010) Հայոց ազգանունների բառարան
(2005) New! Ծածկանուններ (հայերեն և հայատառ) հայոց պարբերական մամուլում և գրականության մեջ - [Հայոց ծածկանունների բառարան]
(2005) New! Ծածկանուններ ձեռագիր և խմորատիպ մամուլում (Հայերեն և հայատառ) - [Հայոց ծածկանունների բառարան]
(2005) New! Հեղինակներ - [Հայոց ծածկանունների բառարան]
(1973) New! Կենսագրական բառարան (հայ մշակույթի գործիչներ)
(1968) Արական Անձնանուններ - [Հայոց լեզուի նոր բառարան]
(1968) Իգական Անձնանուններ - [Հայոց լեզուի նոր բառարան]
(1942) Հայոց անձնանունների բառարան

Place names

(2011) Տարածված աշխարհագրական տեղանունների ցանկ - [Արեւմտահայերէն-արեւելահայերէն նոր բառարան]
(1986) Հայաստանի եւ հարակից շրջանների տեղանունների բառարան

Plant names

Specialized

(2015) Հայկական խոհանոցի բառարան
(2013) New! Ֆիզիոլոգիական տերմինների հայերեն-անգլերեն-ռուսերեն բառարան-տեղեկատու
(1987) Հայերենագիտական բառարան
(1979) Տէրունի տօներ - [Ծիսական Բառարան]
(1979) Եկեղեցական իրեղէններ եւ նիւթական առարկաներ - [Ծիսական Բառարան]
(1975) Լեզվաբանական բառարան

Abbreviations

(2021) New! Տառային հապավումներ - [Նոր բառեր. Զ պրակ]
(2020) New! Տառային հապավումներ - [Նոր բառեր. Ե պրակ]
(2007) Հայերենում գործածվող տառային հապավումների բառարան
(1996) Հապավումներ - [Նոր բառերի բացատրական բառարան]