Free Armenian spellchecker
Get HySpell now!
 Morphology

Western Armenian

մատեան → մատեան (noun)
Singular • Nominative case
Singular • Accusative case
 Dictionary
մատեան գոյական Գիրք:

Աղբիւր՝ Բառգիրք հայերէն լեզուի։ Անդրանիկ Վրդ. Կռանեան, Պէյրութ, 1998։ Էջ 287։


ՄԱՏԵԱՆ
գոյական
    1. գիրք։
    2. տոմար։
    3. Սուրբ Գիրք, Աստուածաշունչ։

Source: Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): p. 324
New!
⨀old word 1. ՄԱՏԵԱՆ
(պահլաւերէն պարսկերէն mātyān)

գոյական Էգ ձի, մատակ ձի։


2. ՄԱՏԵԱՆ
(Տե՛ս Մատեան 1)

գոյական Սասանեանների ժամանակ Պարսկաստանում ընտիր հեծելազօրի գունդ, որ կոչվում էր անմահների գունդ։
‣ Ըստ Եղիշէի՝ Վարդանանց պատերազմի ժամանակ պարսիկների զօրքերի թւումն էր նաեւ Մատեան գունդը։


3. ՄԱՏԵԱՆ (մատենի, մատենաց)
(պահլաւերէն mātīkan, mātyān)

գոյական
⨀old meaning 1. Որեւէ գրուածք՝ գրքի ձեւով կամ մագաղաթի՝ թղթի թերթի վրայ։

    2. Ընդհանրապէս՝ գիրք։
‣ Հին մատեաններում հանդիպել եմ այդ բառին. (այս նշանակութեամբ հնացած է, գործ է ածվում գիրք)։

⨀old meaning 3. Յատկապէս՝ պատմական բովանդակութեամբ գիրք։

⨀old meaning 4. Գրքի մաս՝ գլուխ։

⨀old meaning 5. Մագաղաթ կամ թուղթ, որի վրայ գրում էին։

    6. Կազմած գիրք, որի մէջ գրում են կամ գրված են հաշիւներ։
‣ Տնտեսական հիմնարկները ամեն տարի նոր մատեաններ են բաց անում։
‣ Մատեանների մէջ թոյլ չեն տրվում քերուածքներ, խազուածքներ։
‣ Մայր մատեան։
‣ Օրահաշուի մատեան։
‣ Ժապաւինեալ մատեան։
‣ Գոյքի մատեան։
‣ Ելեւմտից մատեան։

    7. Կազմած գիրք, որի մէջ մուծում են կամ մուծված են արձանագրութիւններ։
‣ Ժողովի արձանագրութիւնների մատեան։
‣ Ծնածների մատեան։

Phrasal Verbs
⨀old word Ի մատենի հարկանել, ⨀old word Ի մատենի տալ
ներգործական բայ Գրի զարնել, մատեան մուծել, գրել։

Phrases
⨀old word Մատենից դարան
գոյական Տե՛ս Մատենադարան։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 1414
New!
(beta)
ՁԻ
գոյական
    1. միասմբակ, բաշաւոր, խոտաճարակ ընտանի կենդանի մը. երիվար.

    2. ելեկտրոյժի միութեան չափ. ձիոյժ։

Այն ուժը, որ կրնայ 4562 քլկ. ծանրութիւնը մէկ վայրկեանի մէջ բարձրացնել կամ յառաջ տանիլ 1 մեթր.

    3. շահմատի քարերէն մէկը։

Types
— Ազնուացեղ՝ դզի, խեղակ, նժոյգ։

— Անպէտք, քոսոտ՝ ձիուկ:

— Արագընթաց՝ արաբիկ:

— Արու՝ յովատակ, ճաւակ, որձաձի։

— Արու ձագ՝ մտրուկ, ձիաքուռակ:

— Արօրի՝ արօրաձի։

— Բանակի ձիամարտիկներու բաժին՝ այրուձի, հեծելազօրք, հեծելագունդ:

— Բաց դեղին՝ դեղձանաձի:

— Բեռ կրող՝ գրաստ։

— Գէշ՝ վատաձի:

— Դաշտի՝ դաշտաձի:

— Դեռատի՝ մտրուկ:

— էգ՝ զամբիկ, ճակ, ճայիկ, մատակ ձի, սարակ, զարմուհի։

— Ընկրկող, խրտնող՝ խրչան, խրտան:

— Թեւաւոր՝ հրեղէն ձի, բեգաս:

— Թխակարմիր՝ շառատ։

— Թղթատարական կայաններու մէջ փոխելու՝ հանգուցաձի, փոխձիան:

— Թղթատարի՝ մտրակավար, երիվար։

— Խիստ, ըմբոստ՝ փրփրերախ, խստերախ, արհիպարանոց, պերճասոսորդ, խեռ։

— Խոշոր՝ ասպ, անդրուվար, անդրվար։

— Ծառայութեան՝ սպասաձի:

— Կառքի՝ վարգաձի, կառաձի, սայլաձի:

— Կից զարնող՝ կիցընկէց:

— Կռիւի՝ մարտաձի:

— Հեծնելու՝ համետաձի, ռահվար, արշաւաձի:

— Հեծնելու եւ կառքի՝ երկանպատակ:

— Հեծնելու (ընտիր)՝ նժոյգ։

— Հպարտ քալուածքով՝ սիգաքայլ ձի։

— Ձագը՝ քուռակ, ձիաքուռակ, մտրուկ:

— Մալեալ՝ կրճատաձի:

— Մանր՝ բռչոյ, պէչասպիկ:

— Մատակ՝ զամբիկ, սարակ, ճակ, մատեան:

— Մատակ կոյս՝ դեժպուհի, զարմուհի:

— Մատակ ձագ՝ ճայիկ:

— Մինչեւ 30 ամսու՝ մտրուկ:

— Աւելի մեծը՝ ձիաքուռակ, մատաղաձի:

— Մոխրագոյն՝ մողոշիկ:

— Շիկագոյն՝ աշխէտ, աշխիտաձի, երաշխ:

— Պոսիդոնի երիվար՝ ծովաձի:

— Սայլի՝ սայլաձի, կառաձի։

— Սերնդագործող՝ մատակախազ, խարստի, հարստի, փահլ:

— Սերունդ ստանալու համար (էգ)՝ զարմանի:

— Սեւ՝ սեւաձի:

— Սեւ ու ճերմակ՝ ճանճկէն, ճան, սպիտակաձի, ճանճերմակ, սպիտախայտ:

— Սպիտակ՝ ճերմակ, պաշոյ:

— Սպիտակ (սեւախայտ)՝ ճարտուկ:

— Սպիտակախայտ սրունքներով՝ կոստնտոտիկ:

— Սրավար՝ գեղազատ։

— Փոքր՝ ձիուկ:

— Քաջընթաց (արագընթաց)՝ արաբիկ, արուայիկ։

Phrasal Verbs
Ձիով արշաւել, Ձիով ոտնակոխ ընել
չէզոք բայ ասպատակել:

Իր ձին առջեւ քշել
չէզոք բայ
    1. իր շահը հետապնդել.
    2. իր տեսակէտին վրայ պնդել եւ պարտադրել ջանալ։

Մէկուն վրայ ձի քշել
չէզոք բայ
    1. ճնշում բանեցնել.
    2. խօսքով յարձակում գործել։

Related Words
— Ձիուն պոչին մազը՝ ձար.

— Ձիուն վիզին մազը՝ բաշ.

— Ձիուն ոտքը՝ սմբակ.

— Ձիուն պոչը՝ ձիագի, ձիաձետ:

— Թամբին երկու, կողերէն կախուած երկաթէ օղակ՝ ասպանդակ։

— Ձիարձակարանի մէջ մրցող անձ՝ ձիավարիկ (Ֆրանսերէն jockey):

— Ձիաւոր ազնուական՝ ասպետ:

— Ձիերը դարմանող՝ ձիադարման, ձիաբոյժ։

— Ձիերու մրցման յատուկ վայր՝ ձիարձակարան:

— Ձիերու պահպանման վայր՝ ախոռ։

— Ձիերու պոչին տակէն անցնող կաշին՝ ագեկալ, ագեփոկ:

— Ձիու կազմած՝ թամբ:

— Ձիու ճանճ՝ ձիաստաց:

— Ձիուն երախէն անցուած երկաթ եւ կաշի՝ սանձ:

— Ձիուն սմբակին երկաթը՝ պայտ։

— Պայտը գամող՝ պայտար։

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 1344
New!
(beta)
ՄԱՏԵԱՆ
գոյական
    1. մագաղաթէ թուղթ.

    2. գիրք.

    3. պատմագիրք.

    4. տոմար.

    5. էգ ձի (Պարսկերէն).

    6. արձանագրութիւններու տետր. օրինակ՝
‣ ոսկեմատեան:

Types
— Յուշերու՝ յուշամատեան:

Մատեան՝ մատենիկ գունդ՝ սասանեան Պարսկաստանի ընտիր հեծելազօրքի՝ անմահներու գունդ:

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 1420
New!
(beta)
 Usage beta 104 citations 

Usage of matching Word Forms

Usage of matching Lexemes

New! Explore the usage of the lemma մատեան or the word form մատեան in the Corpus of Western Armenian.
Also search for "մատեան" in these imaged dictionaries:

Explanatory

Thesaurus

Western Armenian

Neologisms

Rhyming

Word Structural

Etymological

Dialectal and Idiomatic

Orthographic

Classical Armenian

Middle Armenian

Early Modern Armenian

Foreign word

Names

Place names

Plant names

Specialized

Abbreviations

© 2025 Nayiri. Armenian dictionary contains 17,718 words.
The site has 144 dictionaries and 3 books.
English
Նայիրի / Nayiri.com