Free Armenian spellchecker
Get HySpell now!
 Morphology

Matching Word Forms

Տէր → Տէր
 Dictionary
տէր գոյական Սեփականատէր, իշխանաւոր:

Աղբիւր՝ Բառգիրք հայերէն լեզուի։ Անդրանիկ Վրդ. Կռանեան, Պէյրութ, 1998։ Էջ 454։
տէր ածական Տիրող, անձնիշխան, պաշտպան:

Աղբիւր՝ Բառգիրք հայերէն լեզուի։ Անդրանիկ Վրդ. Կռանեան, Պէյրութ, 1998։ Էջ 455։


ՏԷՐ
գոյական
    1. Աստուած։
    2. վեհապետ։
    3. իշխան։
    4. պարոն։
    5. սեփականատէր։

Phrases
գործարանի տէր
գործարանատէր։

հողերու տէր
հողատէր, կալուածատէր։

իր ճակատագրին տէր
անկախ, ինքնավար, ինքնիշխան։

տէր բայի
ենթակայ։

Source: Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): p. 495
New!
ՏԷՐ (տեառն, տերամբ, տեարք, տերանց կմ տեարց), տիրոջ, տիրոջից, տիրոջմով, կմ տէրի, տէրով, տէրեր
(տի + այր, որից տեառն = տի + առն, տեարք = տիարք. համեմատել տի+կին)

գոյական
     Աւագ՝ մեծ՝ իշխանաւոր մարդ։

    1. Մի երկրի միահեծան իշխանաւոր, թագաւոր։ Հակառակը՝ Հպատակ, ծառայ։
‣ Արեաց տէր։
‣ Տէր իմ թագաւոր։
‣ Յազկերտը Պարսկաստան կանչված հայոց նախարարներին յանդիմանում էր նրանց գրած համարձակ թղթի պատճառով. «Լսա՞ծ էք որ երբեւիցէ ծառաներն այդպիսի յանդուգն թուղթ գրած լինին իրանց տէրերին»։

    2. Նախարարական տան աւագ անձը, որ ժառանգում, կառավարում և վայելում էր այդ տան կալուածը. տանուտէր, իշխան։
‣ Ղազար Փարպեցին իւր հերոսին միշտ կոչում է զօրավարն հայոց Վահան Մամիկոնեան՝ քանի որ նա ապստամբ էր և զրկված հայրենական կալուածից, իսկ երբ նա հպատակութիւն է յայտնում պարսից թագաւորին և նրանից հաստատվում է հայրենական կալուածների ժառանգութեան մէջ՝ միշտ կոչում է «զօրական Հայոց և տէրն Մամիկոնէից Վահան»։
‣ Եղիշէն Վասակին կոչում է իշխանն Սիւնեաց, Ղազար Փարպեցին նոյն անձին կոչում է տէրն Սիւնեաց։

    3. Նա որ ստրուկներ ունի։ Հակառակը՝ Ստրուկ։
‣ Եզոբոսին Քսանթոս փիլիսոփան գնեց. Եզոբոսը շատ անգամ իւր տիրոջը դժուար դրութիւնից հանում էր։
‣ Ստրուկները տէրերի դէմ ապստամբեցան Սպարտակի առաջնորդութեամբ։

    4. Հին ժամանակ նա, որ վարձով ծառայ էր պահում։
‣ Երբ տէրերը տանը չէին լինում՝ ծառաների համար տօն էր։
‣ Ձեզ կվարձեմ՝ եթէ ձեր նախկին տէրից վկայական բերէք՝ ձեր ծառայութեան մասին։

    5. Բուրժուական երկիրներում նա, որ ունի որեւէ առեւտրական կամ արդիւնաբերական հիմնարկ։ Հակառակը՝ Բանուոր, ծառայող, գործակատար։
‣ Խանութի տէրը հիւանդ էր, խանութը մնացել էր գործակատարների ապով։
‣ Մեր գործարանի տէրը խղճով մարդ չէր, բանուորների հետ վատ էր վարւում և վատ վարձատրում։

    6. Ընդհանրապէս՝ նա, որ ունի որեւէ գոյք, շարժական կամ անշարժ։
‣ Ոչ մի կեցող տանը այնպէս չէր մտիկ տալիս՝ ինչպէս տէրը։
‣ Ո՞վ է այս կովի տէրը, արդեօք չի՞ ծախի։
‣ Գիրքը իմս չէ, տիրոջը կհարցնեմ. եթէ թոյլ տայ՝ կտամ քեզ կարդալու։

    7. Որոշ յատկութիւն ունեցող։
‣ Զարմանալի յիշողութեան տէր է։
‣ Կամքի տէր մարդ է, ինչ որ միտքը դրեց՝ անշուշտ կկատարէ։
‣ Անտանելի բնաւորութեան տէր են թէ՛ մարդը, թէ կինը. իրար գտել են։

    8. Անձնիշխան, նա որ կարող է վարուել՝ ինչպէս ինքն ուզում է։
‣ Ես իմ գլխի տէրն եմ, խրատների և օգնութեան կարօտ չեմ։
‣ Դուք ձեր ժամանակի տէրն էք այս երկու ամիսը, տնօրինեցէք ինչպէս ուզում էք։

    9. Ընդհանրապէս՝ բարձր դիրք ունեցող, որ իշխում է, որին հպատակվում են, յարգում են։

    10. (Եկեղեցական) Հայր աստուած։
‣ Տէրը երեւեցաւ Մովսէսին։
‣ Տէր աստուած։
‣ Տէր ողորմեա։
‣ Տէրը մի՛ արասցէ։
‣ Տէր ընդ ձեզ (գրաբարից մնացած՝ քարացած ձեւեր)։

    11. (Կրօնական) Քրիստոս։
‣ Տէր Յիսուս Քրիստոս։

    12. Յարգական կոչում բարձրաստիճան կամ շատ յարգելի անձի, հոգեւորական կամ աշխարհական։
‣ Վեհափառ տէր։
‣ Վսեմափայլ տէր։

(Համեմատել Տեար)։

    13. (Եկեղեցական) Յարգական մակդիր, որ դնում են քահանայի անուան առաջ, երբեմն և առանց անուան։
‣ Տէր Կարապետ։
‣ Տէր Արիստակէս քահանայ։
‣ Ա՛ տէր, զատիկը այս տարի ե՞րբ կգայ։

    14. Հովանաւոր պաշտպան։
‣ Նա տէր չունի, ուստի բոլորը նրան հալածում են։
‣ Որբերիս դու տէր-տիրական դարձիր։
‣ Մարդու գնաց, որ գլխին տէր ունենայ։

＋dialectal meaning 15. Այր ամուսին։
‣ Գլխիս տէրը ողջ լինի, ես ոչ ոքի կարօտ չեմ։
‣ Տէրս տանը չէ, երեկոյին եկէք։

Phrasal Verbs
Տէր լինել
չէզոք բայ
    1. Տէր դառնալ, հովանաւորել։
‣ Ո՞ւմն է այս դանակը, հարցրի. ոչ ոք տէր չեղաւ։
‣ Բոլորից լքված կնոջ նա տէր եղաւ։

    2. Տե՛ս Տէրը լինել։

Տէր կանգնել
չէզոք բայ Տիրանալ, տէր դառնալ։
‣ Ուզում են տանս տէր կանգնել, ձեռքիցս խլել։
‣ Առաջ հրաժարվում էր թէ իմս չէ, հիմայ, երբ հանգամանքները փոխվեցին՝ տէր է կանգնել, թէ իմս է։

Տէր կենալ
չէզոք բայ Տէր լինել, խնամարկել։
‣ Անտէր որբին տէր կեցաւ, վերցրեց իւր մօտ, որդեգրեց։

Աղուէսը հաւնոցի տէր դարձնել
չէզոք բայ Մէկին նշանակել այնպիսի պաշտօնի, որ յափշտակութիւններով լիանայ, հարստանայ։

Աչքերի տէրը գալ
չէզոք բայ Քունը գալ, աչքերը ծանրանալ։
‣ Տեսնում եմ, աչքերիդ տէրն եկել է, գնա՛ պառկիր, հանգստացի՛ր։

Տէրը տալ
ներգործական բայ Տիրոջը վերադարձնել։
‣ Տաշտը խնդրեցիր բանեցրիր, էլ մի՛ պահիր, տա՛ր, տէրը տուր։

Տէրը չլինել
չէզոք բայ Չիմանալու տալ, յանձնառու չլինել։
‣ Մի քանի անգամ խոստումը յիշեցրի, տէրը չեղաւ։
‣ Վնասի կէսն էլ նա պէտք է վճարէ. ասում եմ, տէրը չի լինում։

Տէրը փոխել
չէզոք բայ (կատակական), Գողացվել։

Տէրէցտէր անել, Տէրէտէր անել
Տե՛ս Իւր տեղում։

Phrases
Իր ասածի տէր, Իր խօսքի տէր
ածական Նա որ իւր ասած խօսքը՝ իւր խոստումը կկատարէ, խօսքին հաստատ, հաստատամիտ։
‣ Նա իր ասածի տէրն է, միամիտ կաց, որ ասաց՝ կկատարէ։
‣ Ես իմ խօսքի տէրն եմ, ասացի կվերջացնեմ, և ահա վերջացրի։

Տէ՜ր ողորմեա
միջարկութիւն Զարմանքի և սրտնեղութեան բացագանչութիւն։
‣ Այս ի՜նչ կրակն ընկանք, տէ՜ր ողորմեա։
‣ Հէնց նոր այստեղ դրի, ի՞նչ եղաւ, տէ՜ր ողորմեա։

Գլխի տէրը
գոյական Այր ամուսին։ (Տե՛ս Տէր 13, 14)։

Ես տէրը չեմ
Ես չեմ խառնվի, պատասխանատւութիւն վրաս չեմ վերցնի։
‣ Ուզում էք պահեցէք, ուզում էք ծախեցէք, ես տէրը չեմ։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 2172
New!
(beta)
ՏԷՐ
գոյական
    1. այն անձը՝ կազմակերպութիւնը եւ այլնը, որուն կը պատկանի բան մը.

    2. մասնաւոր սեփականութիւն ունեցող անձ. սեփականատէր.

    3. երկիրի մը միահեծան իշխանաւոր. թագաւոր.

    4. նախարարական՝ տան աւագ անձը, որ կը ժառանգէր եւ կը կառավարէր այդ տան կալուածը. տանուտէր, իշխան.

    5. ստրուկներ ունեցող. ստրկատէր.

    6. վարձքով ծառայ՝ աշխատող պահող.

    7. որեւէ տեսակի՝ կարգի զբաղում՝ աշխատանք ունեցող.

    8. հոգեկան կամ ֆիզիքական որեւէ յատկութեամբ՝ յատկանիշով օժտուած մարդ.

    9. ան որ կրնայ վարուիլ՝ ինչպէս ինք կ՚ուզէ. անձնիշխան, ինքնիշխան.

    10. ծնողքը իբրեւ զաւակ (զաւակներ) ունեցող անձ.

    11. իբրեւ ամուսին կամ սիրեկան (կնոջ մը).

    12. որեւէ զգացում՝ հոգեկան վիճակ ունեցող անձ.

    13. արենակցական՝ խնամիական կապ ունեցող անձ. ազգական.

    14. դիրք՝ պաշտօն ունեցող. տնօրէն, ղեկավար, կառավարող.

    15. հակակշռելու՝ ղեկավարելու կարողութիւն.

    16. հակակշիռ, տիրապետութիւն.

    17. Հայր Աստուած.

    18. Քրիստոս.

    19. յարգական՝ կոչական բառ կուսակրօն քահանայի դիմելու ատեն. օրինակ՝
‣ գերաշնորհ տէր.

    20. յարգական տիտղոս աշխարհականի. պարոն, տիայր.

    21. յարգական մակդիր. զոր կը դնեն ամուսնացեալ քահանայի մը անուան առջեւ.

    22. (Փոխաբերական իմաստ) հովանի, հովանաւոր, պաշտպան, խնամակալ, թիկունք, օգնական.

ածական
    23. որեւէ բան ունեցող.

    24. իր մէջ պարունակող՝ ունեցող.

    25. իշխող, իրեն ենթարկող։

Phrasal Verbs
Տէր ելլել
չէզոք բայ
    1. բան մը սեփականացնել, որուն տէրը յայտնի չէ.
    2. պաշտպան կանգնիլ:

Տէր ըլլալ
չէզոք բայ տէր դառնալ, հովանաւորել:

Տէր ընել
ներգործական բայ
    1. բանի մը տէր դարձնել.
    2. բանով մը օժտել. տալ։

Տէր կանգնիլ, Տէր կենալ
չէզոք բայ
    1. իբրեւ տէր ներկայանալ. տիրութիւն ընել.
    2. տիրանալ, սեփականացնել, իւրացնել.
    3. յանձն առնել, ընդունիլ, ստանձնել.
    4. պաշտպանել, հոգալ, խնամել։

Տէրը փոխել
ներգործական բայ
    1. գողցուիլ, յափշտակուիլ.
    2. ուրիշին փոխանցուիլ:

Phrases
Խօսքին տէրը, ըրածին տէրը՝
իր ըսածին՝ խոստումին տէրը. հաստատ, հաստատամիտ։

Տէր Աստուած
զարմանքի՝ սրտնեղութեան՝ կասկածամտութեան բացագանչութիւն:

Տէր ողորմեա
    1. Աստուծմէ գութ՝ ողորմութիւն հայցելու՝ խնդրելու արտայայտութիւն.
    2. զարմանքի՝ սրտնեղութեան բացագանչութիւն։

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 2281
New!
(beta)

Similar words
դեռ
դեր
դէր
թեր
տեռ
 Usage beta 792 citations 

Usage of matching Word Forms

Usage of matching Lexemes

Also search for "Տէր" in these imaged dictionaries:

Explanatory

Thesaurus

Western Armenian

Neologisms

Rhyming

Word Structural

Etymological

Dialectal and Idiomatic

Orthographic

Classical Armenian

Middle Armenian

Early Modern Armenian

Foreign word

Names

Place names

Plant names

Specialized

Abbreviations

© 2025 Nayiri. Armenian dictionary contains 17,718 words.
The site has 144 dictionaries and 3 books.
English
Նայիրի / Nayiri.com