Free Armenian spellchecker
Get HySpell now!
 Morphology

Western Armenian

ՄԱՏ → մատ (noun)
Singular • Nominative case
Singular • Accusative case

Matching Word Forms

մատ → մաթ
 Dictionary
մատ գոյական Ձեռքերու եւ ոտքերու շարժուն ծայրամաս:

Աղբիւր՝ Բառգիրք հայերէն լեզուի։ Անդրանիկ Վրդ. Կռանեան, Պէյրութ, 1998։ Էջ 287։


ՄԱՏ
գոյական
    1. (դաշնակի՝) ստեղն։
    2. (սանդուղի՝) բազրիք։
    3. (շարժական սանդուղի՝) որոշ։
    4. (անիւի՝) շառաւիղ, ճղուղ։
    5. (եռաժանիի՝) արձէն։
    6. (ժամացոյցի՝) սլաք։
    7. (վանդակի՝) խաղխամ, քանոն։

Phrases
ձեռքին մատերը
բութամատ, ցուցամատ, միջամատ, մատանեմատ, ճկոյթ։

ոտքին մեծ մատը
բուշ, պպի։

Source: Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): p. 324
New!
ՄԱԹ
գոյական ռուփ, եփած քաղցու (խաղողի հոյզէն)։

Source: Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): p. 318
New!
1. ՄԱՏ ի, տներ,
ՄԱՏՆ (տին, տունք, տանց)
գոյական

Phrasal Verbs
Մատ խաղացնել
ներգործական բայ Գաղտնապէս գործը խառնել, խարդախել, գրգռել։
‣ Երեկ հետս շատ լաւ էր, այսօր բոլորովին փոխվել է, երեւի մէկը մատ խաղացրած կլինի։
‣ Իմ հաշիւները շատ պարզ էին, ո՞վ է մատ խաղացրել, խառնաշփոթել։

Մատը խառն լինել
չէզոք բայ Տե՛ս Մատ (15)։

Մատը մատին չխփել, Մատը մատին չզարնել, Մատը մատին չտալ
չէզոք բայ
    1. Բոլորովին չաշխատել, անգործ մնալ, չբանել։
‣ Ամբողջ օրերով պարապ ման է գալիս, մատը մատին չի տալիս։

    2. Բոլորովին անտարբեր մնալ, անուշադիր լինել մէկի կարիքին։
‣ Եղբայրը ծանր դրութեան մէջ է, իսկ սա մատը մատին չի խփում նրա բեռը թեթեւացնելու, բոլորովին պէտքը չէ։

Մատի վրայ խաղացնել կամ, Մատների վրայ խաղացնել
ներգործական բայ Խաբխբել, ման ածել (3)։
‣ Դու շատ անփորձ ես, դու հաւատում ես, որ նա քո մասին հոգս է քաշում, այն-ինչ նա քեզ մատի վրայ խաղացնում է։

Մատի փաթաթան շինել, Մատի փաթթոց շինել, Մատի փաթաթան անել, Մատի փաթթոց անել
ներգործական բայ
    1. Մի պատահած անախորժ դէպք շարունակ յիշել ու ասել՝ յանդիմանելու համար պատճառ եղողին։
‣ Տարուայ ընթացքում մի անգամ ուշացայ, նա մատի փաթաթան է արել, միշտ երեսովս է տալիս։

    2. Մի բան պատճառ բռնել՝ չաշխատելու համար։
‣ Գլխացաւը մատին փաթաթան է արել, չի աշխատում։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 1411
New!
(beta)
2. ՄԱՏ (մաւտ=մօտ՚ի այլ՝ չշեշտված ձևեր)
արմատ Մատչել, Մատուցանել ևն բառերի:


＋dialectal word 3. ՄԱՏ
գոյական Բլուր, լեռան ոստ։
‣ Լեռան մատն ի վեր գնացինք։

Համեմատել այս նշանակութեամբ Կոնդ (3), Ոստ (6)։


✽rare word 4. ՄԱՏ
գոյական Տե՛ս Մատհրաման։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 1412
New!
(beta)
✽rare word ՄԱՏՆԵՐ
ածական

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 1417
New!
(beta)
✽rare word ՄԱՏՔ (ոց, յոգնակի)
գոյական

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 1418
New!
(beta)
1. ՄԱՏՆ
գոյական
    1. Տե՛ս Մատ։

    2. արմատ Մատնել՚ի (առանձին անգործածական այն նշանակութեամբ)։

Phrasal Verbs
⨀old word Մատն առնել (արարի)
ներգործական բայ
    1. Մատով նշան տալ, ցոյց տալ. մատնացոյց լինել։
    2. Մատնել։

⨀old word Մատն լինել
չէզոք բայ 1. Մատնիչ լինել, մատնել։

կրաւորական չէզոք բայ 2. Մատնված լինել, մատնվել։

⨀old word Մատն և տուր լինել
ներգործական բայ Մատնել, մէկի ձեռքը տալ։


✽rare word 2. ՄԱՏՆ
գոյական Տե՛ս Մատ (3)։


✽rare word 3. ՄԱՏՆ
գոյական Վառ ձայնին (ԳԿ) պատկանող մի եղանակի անուն։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 1416
New!
(beta)
＋dialectal word 1. ՄԱԹ
գոյական Ռուպ, եփելով թանձրացրած՝ պտղի հոյզ։
‣ Խաղողի մաթից սուջուխ են պատրաստում։
‣ Մաթը եփվեց, թանձրացաւ։


＋dialectal word 2. ՄԱԹ (մա̈թ)
(տաճկերէն mat)

ածական Զարմացած, հիացած, ապշած։

Գործ է ածվում մնալ, լինել բայերի հետ։
‣ Մի չտեսնված բան էր, նայողները մաթ էին մնում։
‣ Տեսայ ու մաթ մնացի։
‣ Թագաւորը որ չտեսաւ՝ մնաց մաթ եղած։
‣ Մաթ եղած մտիկ էր տալիս։

Phrases
Մաթ-մաթ
մակբայ Ապշութեամբ, ապշած։
‣ Ի՜նչ ես մաթ-մաթ երեսիս նայում։


3. ՄԱԹ
(պարսկերէն māt, պարտութիւն թագաւորի)

գոյական Շախմատի խաղում այնպիսի յարձակում (շախ) հակառակորդի թագաւորի վրայ, որից ոչ մի միջոց չկայ պաշտպանվելու, որ և նշանակում է նրա պարտութիւնը։
‣ Գեղեցիկ մաթ արաւ։
‣ Երկու քայլից մաթ անելու խնդիր։
‣ Մորֆին մի անգամ խաղի ժամանակ չորս քայլից մաթ յայտարարեց։
‣ Նա մաթի դրութեան հասած լինելով՝ անձնատուր եղաւ։

Տե՛ս եւ Շախմատ։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 1381
New!
(beta)
ՄԱՏ
գոյական
    1. ձեռքի եւ ոտքի վերջաւորութեան իւրաքանչիւր շարժական յօդուածի մասնիկը.
    2. ձեռնոցի իւրաքանչիւր ճիւղը, զոր կը հագնի համապատասխան մատը.
    3. կենդանիներու թաթին վերջամասերը.
    4. կողոսկրներէն իւրաքանչիւրը. կողաճաղ.
    5. եղանի՝ փոցխի ժանիք՝ ատամ՝ ծայր.
    6. խաղողի վազի ճիւղ՝ ոստ՝ բարունակ.
    7. մատի հաստութիւնը իբրեւ երկարութեան՝ բարձրութեան չափ. մատնաչափ.
    8. երաժշտական յօրինումներու՝ եղանակներու վրայ դրուած թուանշան, որ ցոյց կու տայ համապատասխան մատը, որով պէտք է նուագել.
    9. սանդուխի աստիճան. սանդխամատ.
    10. մատային վիճակ շախմատի մէջ.
    11. մատային վիճակի մէջ իյնալը.
    12. լերան ճիւղ՝ ճիւղաւորում. լեռնաճիւղ, լեռնամատ.
    13. (Փոխաբերական իմաստ) շատ փոքր քանակ.
    14. (Փոխաբերական իմաստ) նուագելու հմտութիւն.
    15. (Փոխաբերական իմաստ) մասնակցութիւն, միջամտութիւն.

ածական
    16. չափազանց քիչ, աննշան.
    17. փոքրահասակ:

Types
— Անիւի՝ շառաւիղ, ճղուղ։

— Բթամատի, ցուցամատի եւ միջնեմատի չափով (իրարու, միացած)՝ պտղունց:

— Բութ մատէն մինչեւ ճկոյթ եղած չափ՝ թիզ։

— Բութ մատէն մինչեւ ցուցամատ՝ քիլ, ուղուկ։

— Դաշնակի՝ ստեղն։ Ստեղներու ամբողջութիւնը՝ ստեղնաշար:

— Եռաժանիի՝ արձէն:

— Ժամացոյցի՝ սլաք:

— Ձեռքի մատներ՝ բութամատ (բթամատ՝ բոյթ, խոշոր մատ), ցուցամատ, միջամատ (միջնեմատ), մատանեմատ (մատնեմատ, խօսեմատ, մաճուճիկ), ճկոյթ (ծկոյթ, կծեղն, պզտիկ մատ, ձագմատ, մատնեակ)։

— Ոտքին խոշոր մատը՝ բուշ, պպի։

— Սանդուխի՝ բազրիք, սանդխամատ։

— Վանդակի՝ խաղխամ, քանոն։

Phrasal Verbs
Բանի մը մէջ մատ ունենալ
ներգործական բայ մասնակից ըլլալ։

Մատ բարձրացնել
ներգործական բայ
    1. խօսելու՝ բան մը ըսելու արտօնութիւն խնդրել.
    2. հաւանութիւն՝ քուէ տալ.
    3. սպառնալ:

Մատ խածնել տալ
ներգործական բայ
    1. յանկարծակի յուսախաբութիւն պատճառել.
    2. ամօթով ձգել, նկուն ձգել։

Մատ խաղցնել
ներգործական բայ
    1. գաղտնապէս գործ խառնակել, գրգռել.
    2. խաղի մէջ զեղծարարութիւն ընել։

Մատ խառնել
ներգործական բայ միջամուխ ըլլալ, խորամանկութեամբ միջամտել՝ խանգարել:

Մատ մը բան ուտել, Մատ մը բան խմել
ներգործական բայ քիչ բան ուտել՝ խմել։

Մատ մը տղայ ըլլալ
չէզոք բայ տակաւին փոքր ըլլալ:

Մատը բանի մը (գործի մը) մէջ ըլլալ
չէզոք բայ մասնակից ըլլալ:

Մատը բերանը հասնիլ
չէզոք բայ միջակ ապրուստի տէր ըլլալ:

Մատը բերանը մնալ
չէզոք բայ զարմանքէն շուարիլ, զարմանալ, ապշած մնալ:

Մատը բերանը տանիլ
ներգործական բայ զարմանալ։

Մատը խածնել
ներգործական բայ
    1. մտաբերել.
    2. զարմանալ.
    3. ապշելով հասկնալ բան մը։

Մատը խածնել տալ
ներգործական բայ
    1. զարմացնել.
    2. յուսախաբ ընել՝ ըլլալ։

Մատը ծծելով ապրիլ՝ կերակրուիլ
ներգործական բայ սնանիլ՝ սնունդի միջոցներէ զուրկ ըլլալ, շատ աղքատ ըլլալ։

Մատը կրծել
ներգործական բայ Տե՛ս Մատը խածնել։

Մատը հետը ուտել
ներգործական բայ համով ուտելիքը անյագ ճաշակել։

Մատը հոտուըտալ
ներգործական բայ գուշակել, գուշակութիւն ընել։

Մատը մատին դնել
ներգործական բայ
    1. ուշադիր՝ պարտաճանաչ ըլլալ.
    2. որեւէ ձեւով մասնակից ըլլալ՝ աշխատիլ՝ ջանք թափել: Հկնշ. Մատը մատին զարնել։ Ժխտականը՝ չդնել, չզարնել:

Մատը մատին զարնել
ներգործական բայ Տե՛ս Մատը մատին դնել։

Մատը մէջը ըլլալ
չէզոք բայ
    1. մասնակից ըլլալ.
    2. գործակից ըլլալ, շահաբաժինի իրաւունք ունենալ։

Մատը մէջը չխառնել
ներգործական բայ չմասնակցիլ, չգործակցիլ։

Մատը վէրքէն՝ ցաւոտ տեղին վրայ դնել
ներգործական բայ բուն խնդիրը՝ բուն պատճառը՝ հարցին հիմնական կէտը շօշափել՝ ցուցնել՝ գտնել:

Մատը վրան դնել
ներգործական բայ իր սեփականութիւնը նկատել, տիրանալ։

Մատը փաթթել (բան մը)
ներգործական բայ անկարեւոր բան մը՝ անցք մը՝ խօսք մը՝ գործ մը քննարկման նիւթ դարձնել՝ վէճի առարկայ դարձնել։

Մատի վրայ առնել (մէկը)
ներգործական բայ ծաղրել:

Մատի՝ մատներու վրայ խաղցնել
ներգործական բայ
    1. ճարպիկօրէն խաբխբել. իր ուզածը ուրիշին ընել տալ.
    2. խամաճիկ դարձնել։

Մատի վրայ համրուիլ
չէզոք բայ թիւով քիչ ըլլալ՝ ո՛չ աւելի քան ձեռքի մատները:

Մատի փաթթոց ընել, Մատի փաթթոց դարձնել, Մատի փաթթոց շինել
ներգործական բայ դէպք մը միշտ նշել, յանցաւոր՝ պատճառ եղող անձը կշտամբելու՝ յանդիմանելու նպատակով:

Մատին միսը ուտել
ներգործական բայ չափազանց աշխատիլ, ձեռային աշխատանքով մաշիլ:

Մատին փուշը հանել
ներգործական բայ մէկուն որեւէ բանով օգնել։

Մատները (բանի մը հետ) լիզել
ներգործական բայ
    1. շատ հաւնիլ.
    2. անյագօրէն համտեսել:

Մատներուն արանքէն՝ մէջէն նայիլ
ներգործական բայ չէզոք բայ
    1. չտեսնելու զարնել՝ տալ.
    2. կարեւորութիւն չտալով նայիլ.
    3. թոյլտուութիւն ցուցաբերել։

Մատէն փուշը հանել
ներգործական բայ Տե՛ս Մատին փուշը հանել։

Մատով ցոյց տրուիլ, Մատով ցուցուիլ
ներգործական բայ
    1. հազուադէպ ըլլալ.
    2. որեւէ բանով աչքառու մէկն ըլլալ:

Phrases
Մատ մը՝ երկու մատ խմիչք
մատին հաստութիւնը նկատի առնուած իբրեւ բարձրութեան չափ։

Մատ մը փոշի նստած, Մատ մը փոշի բռնած
շատ փոշիոտ՝ աղտոտ:

Մատը մոխիրը՝ ջուրը չխոթել
աշխատանք է խուսափիլ:

«Մատս մէջն է» ըսել
«բաժին կ՚ուզեմ» ըսել։

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 1417
New!
(beta)
ՄԱՏՆ
գոյական ձեռքին եւ ոտքին ծայրը շարժուն՝ յօդաւոր մասը։ Տե՛ս ՄԱՏ։

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 1421
New!
(beta)
ՄԱԹ
գոյական խաղողի եփուած քաղցու. ռուպ (Թրքերէն բէքմէզ):

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 1390
New!
(beta)

Similar words
մաթ
մայթ
նադ
 Usage beta 261 citations 

Usage of matching Word Forms

Usage of matching Lexemes

New! Explore the usage of the lemma ՄԱՏ or the word form ՄԱՏ in the Corpus of Western Armenian.
Also search for "ՄԱՏ" in these imaged dictionaries:

Explanatory

Thesaurus

Western Armenian

Neologisms

Rhyming

Word Structural

Etymological

Dialectal and Idiomatic

Orthographic

Classical Armenian

Middle Armenian

Early Modern Armenian

Foreign word

Names

Place names

Plant names

Specialized

Abbreviations

© 2025 Nayiri. Armenian dictionary contains 17,718 words.
The site has 144 dictionaries and 3 books.
English
Նայիրի / Nayiri.com