Free Armenian spellchecker
Get HySpell now!
 Morphology

Western Armenian

ԴԷՄՔ → դէմք (noun)
Singular • Nominative case
Singular • Accusative case
 Dictionary
դէմք գոյական Երես, կերպարանք * անձ (քերականական) * անձնաւորութիւն:

Աղբիւր՝ Բառգիրք հայերէն լեզուի։ Անդրանիկ Վրդ. Կռանեան, Պէյրութ, 1998։ Էջ 97։


ԴԷՄՔ
գոյական
    1. երես, կերպարանք, դիմագիծ։
    2. երեւոյթ։
    3. տեսք։
    4. անձ, անձնաւորութիւն։

Phrases
խոժոռ դէմք
ժանիք։


ԴԷՄ
նախադրութիւն
    1. դիմաց, հանդիպակաց, առջեւ։
    2. հանդէպ։
    3. հակառակ, ներհակ։

Phrases
դէմ յանդիման
երես առ երես։

Source: Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): p. 101
New!
ԴԷՄՔ (դիմաց, Դէմ՚ի յոգնակի), դէմքի, դէմքեր
գոյական
    1. Մարդու գլխի առաջակողմը, ճակատից մինչեւ կզակը և մինչեւ ականջները, երես։
‣ Գեղեցիկ՝ տգեղ դէմք։
‣ Դէմքի վրայ երեւում էին ծաղկի սպիները։
‣ Դէմքերը ծածկում էին քօղով։

    2. Հոգեկան տրամադրութիւն, որ արտայայտվում է դէմքի կամ երեսի վրայ։
‣ Զուարթ և ուրախ դէմք։
‣ Տխուր դէմք։
‣ Դէմքը այսօր թթուեցրել էր։
‣ Դէմքի վրայ կարելի է կարդալ ներքին մտորումները։

    3. Անձն, անձնաւորութիւն։
‣ Նա մեր գրական աշխարհի նշանաւոր դէմքերից մէկն է։

    4. Կերպարանք, տեսք, հայեցուածք։
‣ Արտաքին դէմքով նա բարեկամ էր ձեւանում, իսկ ներքուստ թշնամի էր։
‣ Կան մարդիկ, որ թռչունի, շան և այլ կենդանիների դէմք ունին։

⨀old meaning 5. Նշանակութիւն (խօսքի)։

⨀old meaning 6. Դիտաւորութիւն, հանգամանք։

    7. (Քերականական) Փոխադարձ դրութիւն իրերի կամ անձերի՝ խօսելու ժամանակ։
‣ Երեք դէմք կայ, առաջին, երկրորդ և երրորդ։
‣ Առաջին դէմք՝ խօսողն է. ես տեսնում եմ, մենք տեսնում ենք. երկրորդ դէմքը նա է, որի հետ խօսում են. դու տեսնում ես, դուք տեսնում էք. երրորդ դէմքը նա է, որի մասին խօսում են. նա (ինքը) տեսնում է, նրանք (իրանք) տեսնում են։

Phrases
Ի դէմս
մակբայ
    1. Դիմելով դէպի, ուղղելով խօսքը դէպի։
‣ Մենք Սուրբ աստուածն ասում ենք ի դէմս Քրիստոսի։

    2. Յանձին, իբրև ներկայիչ։
‣ Ի դէմս ձեր՝ մենք շնորհակալութիւն ենք յայտնում նախագահութեանը։

Ի դիմաց
նախադրութիւն Կողմից, իբրեւ ներկայիչ։
‣ Նա խօսում էր ի դիմաց հասարակութեան։
‣ Ի դիմաց առեւտրական տան պատասխանեց կառավարչի օգնականը։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 532
New!
(beta)
ԴԷՄ (դիմի, աց), ի, եր, և դիմաց
(պահլաւերէն dēm, պարսկերէն dīm, դէմք, կերպարանք, ձեւ)

գոյական
⨀old meaning 1. Տե՛ս Դէմք։

    2. Այն կողմը, դէպի ուր դարձած է մարդ դէմքով, հանդէպը, առաջը։
‣ Դէմից երկու մարդ են գալիս։
‣ Դէմը մի գեղեցիկ անտառ կայ։
‣ Մի աւազակ դէմերս (կամ դիմացներս) ելաւ։
‣ Դէ՛մդ դիր։
‣ Դէմս (կամ դիմացս) կանգնիր։

    3. Որեւէ իր, որ հաւասարակշռում է մի ուրիշ իր։
‣ Բեռան մի թայը ծանր էր, կշռում էր. դէմը քար դրեց։
‣ Իւր ծանր թուրն էլ ձգեց կշռաքարերի վրայ և պահանջեց որ դէմը ոսկի ածեն։

    4. Որեւէ իր, որ հաւասարակշռում և փոխարինում է մի ուրիշ իր։
‣ Տունը տուեց եղբօրը, դէմը վերցրեց այգիները։
‣ Խանութը ինքը վերցրեց, դէմը շարժական գոյքը տուեց եղբօրը։

    5. Փոխարինութիւն, հատուցումն։
‣ Այնքան լաւութիւն արաւ և դէմն ի՞նչ ստացաւ ― հայհոյանք։
‣ Դու ինձ այս անգամ օգնիր, ես տակը չեմ մնայ, դէմը կհանեմ։

Նախադրութիւն
(Քերականական)
    6. Առաջը, հանդէպը, ճակատ առ ճակատ։
‣ Նրանք մեր դէմ են ապրում։
‣ Աներկիւղ կանգնած էր դատաւորի դէմ։

    7. Հակառակ, ընդդէմ։
‣ Արիացէ՛ք ընդհանուր թշնամու դէմ։
‣ Գիտե՞ս ո՛ւմ դէմ ես կռւում։

    8. Փոխարէն, իբրեւ հատուցումն։
‣ Այնքան նեղութիւնների դէմ գոնէ մի մխիթարութիւն ունենայի։
‣ Տանդ դէմ տուն ստացար, փողիդ դէմ փող, էլ ինչո՞ւ ես տրտնջում։

    9. Համեմատութեամբ։
‣ Նրա դէմ մենք ոչինչ ենք։
‣ Ի՞նչ արժէք ունի ճրագի լոյսը արեգակի ճառագայթների դէմ։

    10. Մօտերը, շուրջը (ժամանակ ցոյց տուող բառերի մօտ)։
‣ Լուսու դէմ կամ դէմ լուսուն։
‣ Առաւօտեան՝ երեկոյեան դէմ։
‣ Արեւը մայր մտնելու դէմ։
‣ Կէս գիշերուայ դէմ տուն եկաւ։

մակբայ
    11. Հակառակ, ընդդէմ։
‣ Ո՞վ է դէմ, ո՞վ է կողմնակից։
‣ Այս առաջարկութեան մասին շատ թեր և դէմ խօսեցին։
‣ Քամին դէմ էր մեզ։
‣ Դու միշտ դէմ ես գնում։
‣ Ես առհասարակ դէմ եմ խիստ միջոցների։

    12. Դէպի առաջ, ընդ առաջ։
‣ Մեր բարեկամը այսօր գալիս է, եղբայրս դէմ է գնացել։
‣ Լաւութիւն արա որտեղ կարող ես. մի օր արածդ դէմ կգայ քեզ (կվարձատրէ, կփոխարինէ)։
‣ Ծնողների օրհնութիւնը նրան դէմ եկաւ։

Phrasal Verbs
⨀old word Դէմ դնել
չէզոք բայ Դէմքը դարձնել՝ ուղղել դէպի, դիմել։

⨀old word Դէմ կալ
չէզոք բայ Տե՛ս Դէմ կենալ։

Դէմ անել
ներգործական բայ
    1. Դարձնել դէպի մի կողմ, դէպի մի կողմը։
‣ Երեսդ կրակին դէմ արա։
‣ Փէշը դէմ արեց, որ միրգ ածեմ։

    2. Առաջարկել, մատուցանել։
‣ Նեղութեան մէջ էի, նա ոչ մի կոպէկ դէմ չարաւ։
‣ Հիւրերին գինի դէմ արաւ։

Դէմ առնել
չէզոք բայ
    1. Մի արգելքի հանդիպելով կանգ առնել, առաջ չշարժվել, ակռկել։
‣ Որքան խփում եմ՝ ցիցը էլ չի մտնում, քարի է դէմ առել։
‣ Ոտքս քարի դէմ առաւ, վէր ընկայ։
‣ Եկանք եկանք՝ եօթը սարի դէմ առանք (հանելուկ. Մեծ պասի եօթը շաբաթը)։
‣ Բկիս դէմ է առել (= չեմ կարող կուլ տալ. փոխաբերաբար Չեմ կարող աւարտել)։

    2. Յամառել, տեղի չտալ, ասածի վրայ պինդ կանգնել։
‣ Հարիւր մանէթ ասաց ու դէմ առաւ, ոչ մի կերպ հնար չեղաւ զիջել տալ։
‣ Մի չնչին բանի համար ի՞նչ էք դէմ առել, փոխադարձ զիջումով համաձայնութեան եկէք։

Դէմն առնել, Դէմը բռնել, Դէմը կտրել
ներգործական բայ Առաջն առնել, արգելք լինել, խափանել, թոյլ չտալ որ արծարծվի։
‣ Կրակի դէմը ժամանակին առան, թէ չէ ողջ գիւղը պիտի այրվէր։
‣ Փախաւ, դէմը կտրեցէ՛ք (Բռնեցէ՛ք)։

Դէմ գալ
չէզոք բայ
    1. Ընդ առաջ գալ, դիմաւորել։
‣ Քաղաքից հարիւր ձիաւոր մեզ դէմ եկան։

    2. Հակառակորդ դուրս գալ, դիմադրել։
‣ Հապա՛, որ քաջ է, թող դէմ գայ։
‣ Ո՞վ կհամարձակի նրա դէմ դուրս գալ։

    3. Փոխարինել, վարձատրել, նպաստել։
‣ Քո արած լաւութիւնը այսօր քեզ դէմ եկաւ։

Դէմ գնալ
չէզոք բայ
    1. Ընդառաջ գնալ, դիմաւորել։
‣ Ուխտաւորները գալիս են, քաղաքից ազգականները դէմ գնացին։

    2. Հակառակ վարուել, հակառակն անել։
‣ Ինչ որ ես ասում եմ՝ նա միշտ դէմ է գնում։

Դէմ դնել
չէզոք բայ Հակառակ կանգնել, դիմադրել։
‣ Մենք պէտք է դէմ դնենք թշնամուն և ոչ թէ առջեւից փախչենք։
‣ Որքան ոյժ ունէինք՝ դէմ դրինք։

Դէմ ելնել
չէզոք բայ Տե՛ս Դէմ գալ։

Դէմ զարնել
ներգործական բայ Տե՛ս Դէմուդէմ (զարնել)։

Դէմ ընկնել
չէզոք բայ
    1. Տե՛ս Դէմ առնել (1, 2)։

    2. Շատ պնդել, ստիպել, թախանձել։
‣ Այնքան դէմ ընկաւ, որ ճարահատեալ խօսք տուի։

    3. Դժուարութեան հանդիպել, բռնվել։
‣ Այս հարցին նա դէմ ընկաւ, չկարողացաւ պատասխան տալ։
‣ Պատմութիւնը լաւ գիտէ, բայց յատուկ անուններին դէմ է ընկնում։

Դէմ կանգնել, Կէմ կենալ
չէզոք բայ Տե՛ս Դէմ դնել։

Դէմ տալ
ներգործական բայ
    1. Մի բանի նեցուկ՝ դիմակալ դնել, որ չտապալվի։
‣ Պատը ծռվել էր, երկու ձող դէմ էին տուել։
‣ Մէջքերդ դէմ տուէք քարին ու շրջեցէք։

    2. Յենվել, կռթնել։
‣ Ձեռքը դէմ տուեց սեղանին ու բարձրացաւ։
‣ Մէջքը պատին դէմ տուած քնել էր։

չէզոք բայ
    3. Դիմադարձութիւն անել, կոպիտ պատասխանել։
‣ Ամօթ է՝ իրանից մեծին դէմ տալ։

Phrases
Դէմ առ դէմ, ⨀old word Դէմ ի դէմ, Դէմ ընդդէմ
մակբայ Իրարու դիմաց, իրար հակառակ, երես առ երես։
‣ Դէմ առ դէմ խօսինք։
‣ Դէմ ընդդէմ կանգնեցին։

⨀old word Դէմ յանդիման
մակբայ
    1. Դէմուդէմը, երես առ երես։
    2. Առջեւը, ներկայութեամբ։
    3. Անձամբ։

Տե՛ս եւ Դէմք։

Տե՛ս եւ Դիմաց։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 531
New!
(beta)
ԴԷՄՔ
գոյական
    1. մարդու գլուխի առջեւի կողմը՝ ճակատէն եւ ականջներէն մինչեւ կզակը.

    2. երես, դիմագիծ.

    3. երեսի արտայայտութիւն՝ երեւոյթ՝ կերպարանք՝ տեսք՝ հայեցուածք.

    4. անձ, անձնաւորութիւն. օրինակ՝
‣ անիկա մեր գաղութի ամենէն կարկառուն դէմքերէն մէկն է.

    5. փոխադարձ դրութիւն անձերու խօսելու ատեն. օրինակ՝
‣ դերանունը եւ բայը երեք դէմք ունին,

Ա. դէմք (ես, մենք),

Բ. դէմք (դուն, դուք),

Գ. դէմք (ան, անիկա, ինք, անոնք, իրենք)։

Phrases
ի դէմս
յանուն, անունով, յանձինս, յանձին. օրինակ՝
‣ «Սուրբ Աստուածը» կ՚երգենք ի դէմս Յիսուս-Քրիստոսի։

Ի դիմաց
կողմէ. օրինակ՝
‣ ի դիմաց Հայկական Կրթական Բարեսիրական Միութեան:


ԴԷՄ
(Պահլաւերէն dem, demak = կերպարանք, ձեւ, Պարսկերէն dim, dima, = դէմք, կերպարանք, Զենտերէն daeman = աչք, հայեացք)

գոյական
    1. Տե՛ս ԴԷՄՔ.

նախադրութիւն
    2. առջեւը, դիմացը. օրինակ՝
‣ դէմը մարդ մը ելաւ.

    3. հանդիպակաց, դիմացի կողմը, միւս կողմը, հակառակ կողմը. օրինակ՝
‣ Երասխի հայրենի ծաղկած ափին դէմ թրքական ափը մեռելութիւն է.

գոյական
    4. փոխանակում, փոխարէնը. օրինակ՝
‣ տունը եղբօրը տուաւ, դէմը առաւ այգին.

    5. փոխարինութիւն, հատուցում. օրինակ՝
‣ այսչափ բարիքի դէմ չարիք՝ անմարդկային է.

նախադրութիւն
    6. առջեւ, դիմաց. օրինակ՝
‣ թշնամիին դէմ կանգնեցաւ անտեղի տալի վճռակամութեամբ.

    7. հակառակ, ընդդէմ. օրինակ՝
‣ ես դէմ եմ այդ գաղափարին.

    8. մօտ, շուրջ, ատեն (ժամանակ ցոյց տուող բառերու հետ). օրինակ՝
‣ առտուան դէմ անձրեւեց.

    9. ընդառաջ. օրինակ՝
‣ հիմա փեսան պիտի գայ՝ դէմը ելլենք երգելով ու պարելով։

Phrasal Verbs
դէմն առնել
ներգործական բայ առաջքը առնել, դարմանել.

դէմը բռնել, դէմը կտրել
չէզոք բայ արգելք ըլլալ, խափանել.

դէմ գալ՝ դէմ ելլել
ներգործական բայ ա) դիմաւորել, բ) հակառակիլ.

դէմ դնել
չէզոք բայ դիմադրել.

դէմ երթալ
ներգործական բայ ա) դիմաւորել, բ) հակառակիլ.

դէմ կանգնիլ, դէմ կենալ
չէզոք բայ ա) հակառակիլ, բ) դիմադրել.

Phrases
Դէմ առ դէմ
իրարու դիմաց, դէմ-դէմի, երես-երեսի.

դէմ ընդդէմ
իրարու հակառակ.

դէմ յանդիման
դէմ-դէմի, դէմ-դիմաց, երես-երեսի:

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 485
New!
(beta)

Similar words
դենք
 Usage beta 479 citations 

Usage of matching Word Forms

Usage of matching Lexemes

New! Explore the usage of the lemma ԴԷՄՔ or the word form ԴԷՄՔ in the Corpus of Western Armenian.
Also search for "ԴԷՄՔ" in these imaged dictionaries:

Explanatory

Thesaurus

Western Armenian

Neologisms

Rhyming

Word Structural

Etymological

Dialectal and Idiomatic

Orthographic

Classical Armenian

Middle Armenian

Early Modern Armenian

Foreign word

Names

Place names

Plant names

Specialized

Abbreviations

© 2025 Nayiri. Armenian dictionary contains 17,718 words.
The site has 144 dictionaries and 3 books.
English
Նայիրի / Nayiri.com