Free Armenian spellchecker
Get HySpell now!
 Dictionary
Ե,
ե,
եչ
գոյական
    1. Հայերէն այբուբենի հինգերորդ տառը և երկրորդ ձայնաւորը։
‣ Գլխաւիր Ե։
‣ Շղագիր ե, շարագիր ե։

    2. Բառերի սկզբում, բաղաձայնից առաջ, գրական լեզւում արտասանվում է ինչպէս սուղ իէ, հին գրութեամբ՝ յե (je), օրինակ. ես = jes, երկու = jerku։

Դրվելով ա՚ից առաջ՝ կազմում է երկբարբառ՝ հին արտասանութեամբ՝ յա, ja, (ինչպէս Հայաստան բառի մէջ յա գրութիւնը), օրինակ. մեծութեան, եար։

⨀old meaning 3. Իբրեւ թուանշան նշանակում է 5։
‣ ե-ծ-շ-ր (5-50-500-5000)։

    4. Թուարկութեան մէջ՝ հինգերորդ։
‣ Գլուխ Ե.։
‣ Գրիգոր Ե.։
‣ Ե. դար։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 570
New!
(beta)
Ծ,
ծ,
ծայ կմ,
ծա
գոյական
    1. Հայերէն այբուբենի տասնևչորսերորդ գիրը և իններորդ բաղաձայնը։
‣ Գլխագիր Ծ։
‣ Շղագիր ծ։
‣ Շարագիր ծ։

    2. Անձայնեղ սկզբնափակ միջակ լեզուաքմքային հնչիւն, որ արտասանվում է լեզուի ծայրը տափակ կերպով քիմքին մօտեցնելով։

    3. Իբրև թուանշան՝ նշանակում էր յիսուն։
‣ Եչ-ծայ-շայ-րէ։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 949
New!
(beta)
Շ,
շ,
շայ
գոյական
    1. Հայերէն այբուբենի քսաներեքերորդ գիրը և տասն և ութերորդ բաղաձայնը։
‣ Գլխագիր Շ։
‣ Շղագիր շ։
‣ Շարագիր շ։

    2. Շչական բաց երգաձայնազուրկ հնչիւն, որ արտասանվում է՝ լեզուի ծայրը քիմքին մօտեցնելով։

⨀old meaning 3. Իբրև թուանշան՝ հինգ հարիւր։
‣ Եչ-ծայ-շայ-րէ (5, 50, 500, 5000)։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 1638
New!
(beta)
Ր,
ր,
րէ
գոյական
    1. Հայերէն այբուբենի երեսուն երկուերորդ գիրը և քսանևվեցերորդ բաղաձայնը։
‣ Գլխագիր Ր, շարագիր ր, շղագիր ր։

    2. Նուրբ ձայնեղ բաղաձայն հնչիւն, որ արտասանվում է՝ լեզուի ծայրը մօտեցնելով քիմքին ատամների արմատների մօտ, բայց առանց թրթռացնելու (ինչպէս ռ), ինչպէս փափուկ արտասանված անձայն ժ։
‣ Թիֆլիսեցի հայերը չեն կարողանում արտասանել ր, այլ արտասանում են կոշտ՝ ինչպէս ռ։

⨀old meaning 3. Իբրեւ թուանշան՝ նշանակում էր 5000։
‣ Եչ-ծա-շա-րէ (5, 50, 500, 5000)։

(Ր-ի գործածութիւնը որքան որ յաճախած է մեր լեզւում բառերի մէջ և վերջը (－բռնում է երրորդ տեղը, տ-ից և ն-ից յետոյ), այնքան էլ անսովոր է բառերի սկզբում։

Մեր լեզւում ոչ մի հայերէն բառ չկայ ր-ով սկսվող. եղածները կամ փոխառութիւններ են օտար լեզուներից կամ արուեստականօրէն շինված են՝ ուրիշ բառի սկզբներից կտրելով մի ձայնաւոր կամ բաղաձայն տառ՝ որպէսզի այդ կրճատ բառն սկսվի ր-ով. (օրինակ. ուրախ՚ից՝ րախ, որէն՚ից՝ րէն ևն)։

Այս միջոցին դիմում էին միջնադարեան տաղաչափները՝ երբ գրում էին ոտանաւորներ հայերէն այբուբենի կարգով կամ իրանց անունների սկզբնատառերով։

Այս գործածութեամբ մանաւանդ յայտնի է Ներսէս Շնորհալին։

－Օտարազգի R-ով սկսվող բառերը անխտիր տարադարձվում են ռ՚ով կամ ր՚ով)։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 2216
New!
(beta)
Ե
    1. մեր այբուբենին հինգերորդ տառը եւ. երկրորդ ձայնաւորը. անունը եէչ. բառին սկիզբը կը կարդացուի երկբարբառի մը արժէքով (= յե. օրինակ՝ երջանիկ. ա-ի հետ կը կազմէ երկբարբառ = եա. բառամէջի ե-ը լծորդ է է-ի. օրինակ՝ սէր = սեր, = մէզ, վէր[f]= վեր. հին ատեն ե եւ է անշուշտ ունեցած են յստակ զանազանութիւն, որ հիմա չունին.

    2. գլխագիր ե-ը, քովը կէտ (= Ե.), դասական թուական ածական է եւ կը նշանակէ հինգերորդ, իսկ նոտրգիր կամ բոլորգիր կամ շեղագիր ե-ը բացարձակ թուական ածական է եւ կը նշանակէ հինգ.

    3. բարդութեան մէջ կը գործածուի իբրեւ յօդակապ, երբ նախորդ բառը ի-ով վերջացած է, եւ կը նկատուի իբրեւ սղումը իա-ի. օրինակ՝
‣ ոսկի + մայր = ոսկեմայր՝ իբր ոսկիամայր. իսկ է-ի կը փոխուի, երբ երկրորդ բառը ձայնաւորով սկսի. օրինակ՝
‣ ոսկի + օղ = ոսկէօղ.

    4. եղ վերջաւորող քանի մը բառերու մէջ, ուր եղ-ը գովական (Ֆրանսերէն laudatif) մասնիկը չէ (օրինակ՝ հանճարեղ, ընչեղ, զօրեղ), ե-ը փոխուած կը տեսնենք ի-ի. օրինակ՝
‣ շառաշեղ = շառաշիղ, շառաւեղ = շառաւիղ, տաշեղ = տաշիղ.

    5. այ երկբարբառը ե-ի կը փոխուի ինչ-ինչ բառերու մէջ. օրինակ՝
‣ գայլիկոն = գելիկոն, հայթայթանք = հեթեթանք.

    6. ր սկզբնատառով փոխառիկ բառերու առաջեւ ե գիրը կ՚աւելցուի իբրեւ նեցուկ կամ յառաջադիր. օրինակ՝
‣ (հետեւեալ պարսկերէն բառերուն մէջ, համաձայն իրենց նշանակութեան) րէկ = երակ, րէմ = երամ, րան = երանք, րէնկ = երանգ, րէսթէ = երաստ, եւայլն:

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 531
New!
(beta)
Ծ
    1. մեր այբուբենին տասնըչորրորդ տառը եւ իններորդ բաղաձայնը, որ անձայնեղ սկզբնափակ միջակ լեզուաքմքային հնչիւն ունի՝ արտասանուելով լեզուին ծայրը տափակ կերպով քիմքին մօտեցնելով, եւ գրեթէ յատուկ է մեր լեզուին՝ դուրս մնալով հնդեւրոպական համեմատութենէ՝ ինչպէս են ձ, ց, ջ եւ չ տառերը. միջակ զ-ի եւ ձ-ի միջեւ. անունը ծա.

    2. գլխագիր Ծ-ն, քովը կէտ (= Ծ.), դասական թուական ածական է եւ կը նշանակէ յիսուներորդ, իսկ նոտրգիր կամ բոլորգիր կամ շեղագիր ծ-ն բացարձակդ թուական ածական է եւ կը նշանակէ յիսուն.

    3. լծորդ է ձ-ի եւ երբեմն կը փոխանակուի անոր հետ ն տառէն յետոյ. օրինակ՝
‣ պանծալ - պանձալ, ընծայ = ընձայ, ինձ = ինծ (վայրի գազան), ինձ = ինծի (դերանուն), խնձոր = խնծոր, խանձել = խանծել, եւ այլն։ Նկատի առնել նաեւ գձուձ = գծուծ եւ ձաղել = ծաղրել, ձաղել = ծաղել բառերը, որոնք կը շեղին վերը տրուած օրէնքէն.

    4. լծորդ է նաեւ ճ-ի. օրինակ՝
‣ ծկոյթ = ճկոյթդ, ծաւալել = ճապաղել, պարծ = պերճ, կծել = կճել, եւ այլն.

    5. կը փոխանակուի նաեւ տ-ի հետ. օրինակ՝
‣ ծիծ = տիտ (մերկատիտ բառին մէջ, որ կը նշանակէ ծիծերը բաց), արած = արատ (նոյն նշանակութեամբ), արածիլ = արաւտ բառէն (որմէ արօտիլ բառը), եղծ = աղտ ? = աղծապիղծ, ծածանիլ = տատանիլ, եւ այլն.

    6. իբրեւ կրկնաձայն (= տզ) կը տեսնուի մատզիլ բային մէջ՝ որմէ ունինք մածանիլ, մածնուլ կամ մածուն բառերը, ինչպէս դզ-ն ալ համազօր է ձ-ի, դզ-ի = ձի բառին մէջ.

    7. կրնանք նաեւ զ-ով փոխանակուած համարիլ, եթէ համեմատենք զածած (= խեղճ, ճռզած) բառը ազազուն բառին հետ. ըստ այսմ՝ կծուիլ = կզուիլ, կրծկալ = կզկալ, եւ այլն։

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 898
New!
(beta)
Շ
    1. հայերէն այբուբենի 23րդ տառը եւ 18րդ բաղաձայնը։ Միջատամնային շչական հնչիւն, որ կ՚արտասանուի լեզուին ծայրը քիմքին մօտեցնելով. իր նմանահնչիւններն են ս, ժ. օրինակ՝
‣ Սիմէոն, Շմաւոն, աշտուճ, աստուճ.

    2. իբրեւ թուանշան կը նշանակէ 500 Շ (գլխագիր Շ առանց միջակէտի) եւ 500րդ Շ. (գլխագիր Շ. միջակէտով):

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 1744
New!
(beta)
Ր
մեր այբուբենին 32րդ տառը եւ 26րդ բաղաձայնը: Նուրբ կակուղ բաղաձայն հնչիւն (կակուղ ռ ի պէս), որ կ՚արտասանուի լեզուին ծայրը քիմքին մօտեցնելով՝ բայց առանց թրթռացնելու:

Լծորդ Է ռ տառին օրինակ՝
‣ դուռն-դրացի, ձմեռն-ձմրան.

լ եւ ղ տառերուն. օրինակ՝
‣ սլանալ - սրանալ, տեսել եմ - տեսեր եմ.

յ տառին. օրինակ՝
‣ երեկոր - երեկոյ.

թարմատար՝ զարդի համար. օրինակ՝
‣ բարժանել - բաժանել, արժան - աժան։

Մեր լեզուին մէջ ր ով սկսող բառ չունինք. եղածները կա՛մ օտար լեզուներէ փոխառութիւններ են, կա՛մ համառօտուած բառեր. օրինակ՝
‣ րաբունի (եբրայերէն), րամ (երամ)։

Համառօտագրութիւններ կատարուած են միջնադարեան մեր տաղերգուներուն կողմէ, երբ հայերէն այբուբենի կարգով կամ իրենց անունին եւ մականունին սկզբնատառերով քերթուածներ կը գրէին. օրինակ՝
‣ Ներսէս Շնորհալիի «Առաւօտ Լուսոյ»ն:

Բառամէջ եւ բառավերջ՝ յաճախ կը գործածուի:

Իբրեւ թիւ եւ թուանշան՝ 5000 (գլխագիր Ր առանց միջակէտի) եւ 5000րդ (գլխագիր Ր. միջակէտով)։

Օտար լեզուէ փոխառութիւններու պարագային՝ ռ ով սկսող բառերը անխտիր տառադարձուած են ռ ով եւ ր ով։

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 2316
New!
(beta)
 Usage beta 1 citation 

Usage of matching Word Forms

Also search for "ե-ծ-շ-ր" in these imaged dictionaries:

Explanatory

Thesaurus

Western Armenian

Neologisms

Rhyming

Word Structural

Etymological

Dialectal and Idiomatic

Orthographic

Classical Armenian

Middle Armenian

Early Modern Armenian

Foreign word

Names

Place names

Plant names

Specialized

Abbreviations

© 2025 Nayiri. Armenian dictionary contains 17,718 words.
The site has 144 dictionaries and 3 books.
English
Նայիրի / Nayiri.com