Free Armenian spellchecker
Get HySpell now!
 Morphology

Western Armenian

ՆԻՒԹ → նիւթ (noun)
Singular • Nominative case
Singular • Accusative case
 Dictionary
նիւթ գոյական Մարմնեղէն գոյացութիւն, տարր * ատաղձ (գաղափարի), հարց (ժողովի), խորք (արուեստի), առարկայ (խօսքի) * դրամ * հիւթ:

Աղբիւր՝ Բառգիրք հայերէն լեզուի։ Անդրանիկ Վրդ. Կռանեան, Պէյրութ, 1998։ Էջ 337։


ՆԻՒԹ
գոյական
    1. բան, իր, առարկայ։
    2. (շինութեան՝) շինուածանիւթ, ատաղձ։
    3. (հագուստի՝) կերպաս, պաստառ։
    4. (ժողովի՝) հարց, խնդիր։
    5. (ժողովի նիւթեր՝) օրակարգ։
    6. (քարոզի՝) բնաբան։
    7. (գրութեան մը՝) խորագիր, վերնագիր։
    8. (խօսելու՝) առիթ, պատճառ։
    9. (խծբծանքի՝) առարկայ. ենթակայ, նշաւակ։
    10. (սննդեղէնի՝) հիւթ, սնունդ, զօրութիւն։
    11. (խօսքի՝ գրուածքի՝) իմաստ, հոգի, բովանդակութիւն։

Phrases
գործելի նիւթ
հում նիւթ։

սկզբնական նիւթ
նախանիւթ։

Source: Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): p. 366
New!
ՆԻՒԹ (նիւթոյ)
(ն մասնիկ և հիւթ)

գոյական
    1. Սկզբնական տարր ամեն մի գոյացութեան, որ ունի քաշ և ծաւալ և որի զանազան ձեւակերպութիւններից առաջ են եկել բոլոր մարմինները։

＋dialectal meaning (Փիլիսոփայական) Մարքսիստական բնորոշումով՝ օբյեկտիվ ռէալականութիւն, որ գոյութիւն ունի անկախ մարդկային գիտակցութիւնից և պատկերացվում է նրա կողմից. մատերիա։
‣ Նիւթ նա է որ ներգործելով մեր զգայութեան օրգանների վրայ՝ առաջացնում է զգացողութիւն (Լենին)։

    2. Ինչ որ առաջ է եկել նիւթից (1), որեւէ մարմին, շնչաւոր թէ անշունչ։
‣ Մեր մարմինը բաղկացած է զանազան նիւթերից։
‣ Դեղերը պատրաստում են սովորաբար՝ մի քանի նիւթ իրար հետ խառնելով։

    3. Որեւէ իր, որ ծառայում է մի բան շինելու, ատաղձ։
‣ Շինութեան բոլոր նիւթերը պատրաստել ենք, որ գարունը բացվելուն պէս շինութիւնն սկսենք։
‣ Բրտի նիւթը կաւն է, գրողի նիւթը թուղթն ու գրիչը։

    4. Որեւէ իր, որ սնունդ է տալիս։
‣ Ուտում եմ շատ, բայց կերածիս մէջ նիւթ չկայ։

Phrasal Verbs
＋dialectal word Նիւթը կտրվել
չէզոք բայ Սնունդի պակասութիւն զգալ, քաղցենալ։
‣ Նիւթս կտրվել էր, չէի կարող ճանապարհս շարունակել։

    5. Բնագիր գրուածք, որից գրաշարը շարում է։
‣ Գրաշարները պարապ կանգնած են, նիւթ չունին շարելու։
‣ Հեռախօսեցէ՛ք որ նիւթ ուղարկեն։

Փոխաբերաբար
    6. Տեղեկութիւններ, տուեալներ, որոնք ծառայելու են մի բան գրելու համար։
‣ Գաւառները շրջում էր և ազգագրական նիւթեր էր հաւաքում։
‣ Բառարանի հարուստ նիւթ ունի, բայց դեռ չի մշակել։
‣ Ձեռագիրների յիշատակարանները պարունակում են թանկագին պատմական նիւթեր։

    7. Որեւէ առարկայ, որի մասին գրում են, խօսում են. թեմա։
‣ Դասախօսութեան նիւթն էր՝ հայոց հին գրականութիւնը։
‣ Ուսուցիչը մեզ շարադրութեան դժուար նիւթ էր տուել։
‣ Այս անցքը մի քանի օր բոլորի խօսակցութեան նիւթ էր դարձել։
‣ Գրքի վերջում դրված է նիւթերի ցանկը։

⨀old meaning 8. Պատճառ, առիթ։

⨀old meaning 9. Գոյք, ստացուածք։

⨀old meaning 10. Հնարք, հայթայթանք։

Phrases
⨀old word Նիւթ հրոյ
գոյական Վառելիք։

Հում նիւթ
գոյական Անմիջապէս երկրից ստացված՝ ընդհանրապէս անմշակ բերք, որ գործարաններում ենթարկվելու է մշակութեան։
‣ Անդրկովկասը առաջ արտադրում էր հում նիւթեր, բամբակ, բուրդ, հանքեր ևն, և ստանում էր գործարանային ապրանքներ։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 1611
New!
(beta)
ՆԻՒԹ
գոյական
    1. որեւէ գոյացութիւն. որ կշիռ ունի եւ տեղ կը գրաւէ, ու մեր հինգ զգայարանքներէն որեւէ մէկուն միջոցաւ կը զգանք անոր գոյութիւնը կամ ներկայութիւնը։ Զայն կը գտնենք երեք վիճակի մէջ - հաստատուն, հեղուկ եւ կազային, օրինակ՝
‣ քար, ջուր, ամպ կամ շոգի։

Որեւէ նիւթ կրնայ վերոյիշեալ երեք վիճակները ունենալ՝ նայած ջերմաստիճանի եւ ճնշումի փոփոխութեան. օրինակ՝
‣ սառ, ջուր եւ ջրաշոգի (ջուրին երեք վիճակները).

    2. բնութեան ֆիզիքական մարմինները կազմող տարրը. մարմին.

    3. առարկայ՝ իր, որ կ՚օգտագործուի իբրեւ մշակման ատաղձ, արտադրելու համար զանազան առարկաներ ապրանքներ. ատաղձանիւթ.

    4. սնունդ, հիւթ, սննդեղէն, պաշար.

    5. խօսքի՝ գրութեան միջուկ՝ բնաբան. ըսելիք, փոխանցելիք խօսք.

    6. պատճառ, առիթ (խօսելու).

    7. արուեստի մէջ՝ միջուկը, ըսել ուզածը. խորք, բովանդակութիւն, իմաստ, նշանակութիւն.

    8. մամուլին՝ տպագրուելու համար ուղարկուած յօդուած.

    9. շարելու բնագիր.

    10. ժողովի լուծելի խնդիր՝ հարց. օրինակ՝
‣ օրակարգի նիւթ.

    11. Որեւէ բանի իբրեւ փաստական տուեալ՝ աղբիւր ծառայող տեղեկութիւն.

    12. այդպիսի փաստերու՝ փասատութուղթերու հաւաքածոյ.

    13. իր, առարկայ.

    14. (Փոխաբերական իմաստ) մարդկային ձեռային թէ մտային աշխատանքի առարկայ.

    15. հոյզ, աւիշ։

Նիւթ (Իմաստասիրական) - այն, որուն յատկանիշներն են տարածականութիւն, ծաւալայնութիւն, կշիռ, շարժականութիւն, ուժականութիւն, դիմադրականութիւն եւ այլն։ Ըստ տուեալ իմաստասիրական դպրոցին՝ նիւթը կրնայ ըլլալ անձեւութեան, անբաւարարութեան եւ անկատարութեան վիճակ, կամ ալ հակառակը, այսինքն՝ բացատրողական միակ սկզբունք, ինչպէս՝ նիւթապաշտութեան մէջ.

(Անգլերէն matter)։

Types
— Գոյն՝ ժառանգական գիծ փոխանցող նիւթեր՝ գունանիւթ, գունատարր (Ֆրանսերէն chromosome, pigment, émoglobine)։

— Խորշի մէջ՝ խորշանիւթ (Ֆրանսերէն cellulose)։

— Կեանքի՝ կենսանիւթ:

— Հեղուկ՝ հեղանիւթ։

— Հոսող՝ հոսանիւթ։

— Ճարպային՝ ճարպանիւթ:

— Ներկելու՝ ներկանիւթ:

— Ջուրի՝ ջրանիւթ:

— Սնունդի՝ սննդանիւթ։

— Ստեղծագործելու՝ արարչանիւթ:

— Վառելու՝ վառելանիւթ։

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 1705
New!
(beta)
 Usage beta 1,116 citations 

Usage of matching Word Forms

Usage of matching Lexemes

New! Explore the usage of the lemma ՆԻՒԹ or the word form ՆԻՒԹ in the Corpus of Western Armenian.
Also search for "ՆԻՒԹ" in these imaged dictionaries:

Explanatory

Thesaurus

Western Armenian

Neologisms

Rhyming

Word Structural

Etymological

Dialectal and Idiomatic

Orthographic

Classical Armenian

Middle Armenian

Early Modern Armenian

Foreign word

Names

Place names

Plant names

Specialized

Abbreviations

© 2025 Nayiri. Armenian dictionary contains 17,718 words.
The site has 144 dictionaries and 3 books.
English
Նայիրի / Nayiri.com