Free Armenian spellchecker
Get HySpell now!
 Morphology

Western Armenian

Աչքի → աչք (noun)
Singular • Genitive case
Singular • Dative case
 Dictionary
աչք գոյական Ակն, նայուածք * գզրոց * կախարդութիւն:

Աղբիւր՝ Բառգիրք հայերէն լեզուի։ Անդրանիկ Վրդ. Կռանեան, Պէյրութ, 1998։ Էջ 34։


ԱՉՔ
գոյական
    1. տեսանելիք, ականողիք, լուսարան։
    2. տեսութիւն։
    3. (բանի մը հակում՝) տենչ, փափաք։

Phrases
հացի՝ պանիրի՝ դարակի աչք
խորշ։

մատանեքարի աչք
կապիճ, ճանակ։

կշիռքի աչք
նժար, թաթ։

որթատունկի աչք
ակնուռ։

ճիւղի աչք
պտուկ, ծիլ։

գուլպայի՝ ուռկանի՝ զրահի աչք
օղակ։

մէկ աչքով
միականի։

ջուրի աչք
ակ, աղբերակ։

աչքը սուր
սրատես, կորովաբիբ։

մէկուն աչքին լոյսը
սիրականը։

Source: Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): p. 36
New!
ԱՉՔ (աչաց, յոգնակի, եզակի ակն), աչքի, քեր (տեսողութեան գործարանի նշանակութեամբ՝ նաև աչեր), աչքերի, աչերի, + աչից, + աչուի (զոյգ աչքեր), + աչուըներ
գոյական

Phrasal Verbs
Աչք առնել
չէզոք բայ Չար աչքի գալ, չար աչքից զարնվել։

Աչքը առնել, Աչքն առնել
չէզոք բայ
    1. Վճռել մի վտանգ կամ մի զոհաբերութիւն յանձն առնել, որոշ նպատակի հասնելու համար։
    2. Աչքը շլանալ (ցոլացող առարկայի վրայ երկար նայելուց)։
    3. Տեսողութեամբ ընդգրկել, աչքի տեսութիւնը զօրել։

Աչք բանալ
չէզոք բայ
    1. Մեծանալ, գիտակցութեան գալ։
    2. (Զբաղմունքից, փորձանքներից ևն) ազատ զգալ իրան, հանգիստ գտնել։

Աչքը բանալ, Աչքը բաց անել
չէզոք բայ 1. Խելամուտ դառնալ, ուշադիր լինել։

ներգործական բայ 2. (Մէկի) միտքը բանալ, խելամուտ անել, խորամանկութիւն սովորեցնել։

Աչքը բաց մեռնել, Աչքը բաց մնալ
չէզոք բայ Մեռնել՝ կարօտ մնալով մի բանի, կենդանի ժամանակ փափագին չհասնել։

Աչքը գոցել
չէզոք բայ Տե՛ս Աչքը փակել։

Աչքը դնել, Աչքը վրան դնել, Աչքը քցել, Աչքը վրան քցել
չէզոք բայ Աչքը մի բանի վրայ ձգել՝ ցանկանալով, հաւանել, ցանկալ գրաւել։

Աչք ծակել
չէզոք բայ Շատ խորթ՝ օտարոտի թուալ տգեղութեամբ, անտեղութեամբ ևն։

Աչքը ծռել
ներգործական բայ Մէկին ծուռ նայել, երեսից ձգել, անտես անել։

Աչքը կշտանալ
չէզոք բայ Լիուլի չափով ստանալ, այլեւս կարօտութիւն չզգալ։

Յօնքը շինելու տեղ աչքը հանել
չէզոք բայ Մի բան դրստել կամենալով՝ նրան աւելի փչացնել, շինելու փոխանակ քանդել։

Աչքը ճամբին մնալ
չէզոք բայ Շարունակ նայել դէպի այն ճանապարհը, որով սպասում են մէկի գալուն. ակնդէտ երկար սպասել։

Աչք ունենալ
չէզոք բայ
    1. Աչքը բաց լինել, ուշադիր լինել։
    2. (Մի բանի) փափագ ունենալ, կամենալ ձեռք բերել։
    3. (Բացասական և հարցական ձեւերով). Տրամադրութիւն (չ)ունենալ, սիրտ (չ)ունենալ։

Աչքը պաղել, Աչքը շլել
չէզոք բայ
    1. Աչքը սառած մնալ առանց թարթելու և առանց մի բանի նայելու. (համարվում է նախագուշակութեան նշան՝ ցանկալի անձի գալստեան)։
    2. (Հեգնանքով) Աչքս պաղում էր (քեզ համար), Շատ հարկաւոր է որ եկար, լաւ է չգայիր։

Աչքը ջուր դառնալ, Աչքը ջուր կտրել, Աչքը ջուր մաղվել
չէզոք բայ Ակնդէտ նայել՝ սպասել, նայելուց աչքերը յոգնել։

Աչքը վեր չունել, Աչքը չվերցնել
չէզոք բայ Մէկի աջողութեան վրայ դժկամակել՝ նախանձել։

Աչքը վրան լինել, Աչքը վրան է
չէզոք բայ
    1. Հաւանել, փափագել։
    2. Հսկել, պահպանել։

Աչք տալ, Աչքը տալ
չէզոք բայ
    1. Թեթեւակի նայել, ակը տալ։
    2. Հետեւել մէկի օրինակին։

ներգործական բայ
    3. Տե՛ս Աչքով տալ։

Աչք փակել, Աչք գոցել
չէզոք բայ Չտեսնելու տալ (մէկի պակասութիւնը), ներողամիտ լինել։

Աչքը փակել, Աչքերը փակել
չէզոք բայ
    1. Քուն մտնել, մրափել։
    2. Մեռնել։

Աչքին երեւալ
չէզոք բայ
    1. Երեւել, այնպէս անել, որ իրան տեսնեն։
    2. Իւր ոյժը ցոյց տալ, երկիւղ ազդել։
    3. Աչքի ընկնել, նկատելի դառնալ, շատ համարվել։
    4. Թուալ, առ աչօք երեւոյթ լինել։

Աչքին չերեւալ
չէզոք բայ
    1. Կորչել, հեռանալ։
    2. Արժէք՝ նշանակութիւն չունենալ։

Աչքի զարնել, Աչքի ընկնել, Աչքի խփել
չէզոք բայ Նկատելի դառնալ, ուշադրութիւն գրաւել (որեւէ առանձնայատկութեամբ)։

Աչքի իւղը քաշել
ներգործական բայ Ցաւ՝ կսկիծ պատճառել, սիրտը այրել։

Աչքի տակ առնել
ներգործական բայ Նկատի ունենալ, ի նկատ առնել։

Աչքից ելնել, Աչքից ընկնել, Աչքէ ելնել, Աչքէ ընկնել, Աչից ելնել, Աչից ընկնել
չէզոք բայ Վայելած նախկին համակրութիւնը կորցնել, ատելի դառնալ։

Աչքից թողնել
ներգործական բայ Լքել, անտես անել, երեսէ ձգել։

Աչքից հանել, Աչքից գցել
ներգործական բայ Այլեւս չսիրել, չհամակրել, սկսել ատել։

(Համեմատել Ացչքից ելնել, Աչքից ընկնել)։

Աչքից փախչել
չէզոք բայ Աչքից վրիպել, չնկատվել, աչքաթող լինել։

Աչքից փախցնել
ներգործական բայ Աչքաթող անել։

Աչքով անել, Աչքով ունքով անել
չէզոք բայ Աչքով նշան տալ, ակնարկել, աչքի շարժումով մի բան հասկացնել։

Աչքովն ընկնել
չէզոք բայ Աչքին պատահել, նկատվել։

Աչքով տալ
չէզոք բայ Մի գեղեցիկ՝ լաւ բանի վրայ նախանձով նայելով՝ չար հայեացքով անմիջապէս վնասել։

Phrases
⨀old word Առ աչօք
ածական
    1. Աչքի առաջ, դէմ առ դէմ։
    2. Աչքին թուացող, երեւակայական, կեղծ, պատրողական։

Աչքը բաց
ածական Աչքաբաց, արթուն, ճարպիկ։

Աչքը գոց
ածական մակբայ Տե՛ս Աչքը փակ։

Աչքը դուրս, Աչքը դուրսը
ածական Իւր ընտանիքից դուրս զուարճութիւն՝ սէր փնտռող, ամուսնական կեանքին ոչ հաւատարիմ։

Աչքը լիքը
ածական Տե՛ս Աչքը կուշտ։

Աչքդ լոյս, Աչքերդ լոյս, Աչքներդ լոյս, Աչքերս լոյս, Աչքներս լոյս
    1. Բարեմաղթութեան բանաձեւ՝ երբ մի ուրախալի լուր կայ հաղորդելու՝ աւետիք տալու։

    2. Յաճախ հեգնական ձեւով՝ մի վատ բան լսելիս կամ վատ բան պատահելիս։
‣ Ճանապարհը փչացել է, երեք ժամ այստեղ պիտի կանգնի գնացքը։ －Աչքերս լո՜յս, այդ էր պակաս։
‣ Մարդդ հարբած գլտորտելով գալիս է։ －Աչքս լո՜յս։

Աչքը ծակ
ածական Տե՛ս Աչքածակ, ծակաչք։

Աչքը կուշտ
ածական Իւր ունեցածով գոհ, անագահ։ Հակառակը՝ Ծակաչք։

Աչքի լոյս
ածական 1. Ամենասիրելի, հոգեհատոր։

գոյական 2. (Միասին գրված՝ աչքիլոյս), Տե՛ս Աչքալոյս։

Աչքիս վրայ, Երկու աչքիս վրայ, Զոյգ աչքիս վրայ
մակբայ Ամենայն յօժարութեամբ, սիրով (բանաձեւ, որով մէկը արտայայտում է, թէ սիրով յանձն է առնում կատարել իրան առաջարկված գործը)։

Տե՛ս եւ Ակն (1)։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 223
New!
(beta)
ԱՉՔ
գոյական
    1. տեսողութեան (զոյգ) գործարան, գնդաձեւ ու գեղեցկօրէն տեղաւորուած յօնքերուն ներքեւ, տեսանելիք, ականողիք.

    2. զգայարանք տեսնելու.

    3. տեսնելու կարողութիւն, լուսարան, տեսութիւն.

    4. որեւէ առարկայի ծակեր։

Types
— Դարակի ՝ խորշ.

— մատանեքարի ՝ կապիճ.

— կշիռքի՝ նժար, թաթ.

— որթատունկի՝ ակնուռ.

— ճիւղի՝ պտուկ, ծիլ.

— գուլպայի, ուռկանի, զրահի՝ օղակ.

— ջուրի՝ ակ, աղբերակ.

Phrasal Verbs
աչքը դուռը պահել
չէզոք բայ տունէն չհեռանալ, հաւատարիմ.

աչքը ճամբան մնալ
չէզոք բայ սպասել.

աչք բանալ-գոցելու ժամանակ չունենալ
չէզոք բայ սաստիկ զբաղած ըլլալ.

մէկուն աչքը կուրցնել դրամով
ներգործական բայ կաշառել.

աչքը մտնել մէկուն
չէզոք բայ սիրուիլ.

գէշ աչքով նայիլ
չէզոք բայ թշնամի նկատել դիմացինը.

աչք ընել
չէզոք բայ նշան տալ.

աչքը առած է
չէզոք բայ մտադրած է.

աչքի առջեւ ունենալ
չէզոք բայ նկատի առնել, յիշել.

աչք բանալ չտալ
ներգործական բայ հանգիստ վայրկեան մը չտալ.

աչքը խածնել
ներգործական բայ հաւնիլ.

աչք ունենալ մէկու մը վրայ
չէզոք բայ հսկել, ցանկալ.

աչք գոցել ներել
ներգործական բայ չտեսնելու զարնել.

աչքէ ելլել, աչքէ հանել
չէզոք բայ համարումը՝ սէրը կորսնցնել, չսիրել.

աղէկ աչքով նայիլ
չէզոք բայ սիրով նայիլ, հոգալ.

աչքերուն մէջ կարդալ
չէզոք բայ իմանալ հոգեկան յուզմունքը (ուրախութիւն, բարկութիւն).

աչքերը բանալ մէկուն
ներգործական բայ մոլորեցնել կամ խաբէութիւնը փարատել.

աչքի զարնել
չէզոք բայ ուշադրութիւն գրաւել, շատ երեւնալ.

աչքով-ունքով սպաննել
ներգործական բայ հոգին հանել.

աչքով ուտել
չէզոք բայ սաստիկ ցանկալ բանի մը.

աչքը կտրել
չէզոք բայ համարձակիլ գործ ընելու.

աչք դպիլ
չէզոք բայ չար աչքէ զարնուիլ.

աչքը բաց մնալ
չէզոք բայ զարմանալ.

աչքը բաց մեռնիլ
չէզոք բայ պէմուրազ մեռնիլ.

աչքերը մէկէ մը դարձնել
ներգործական բայ երեսէ ձգել, անտեսել.

աչքով դատել, աչքով չափել
ներգործական բայ հարեւանցի, մօտաւոր չափել.

աչքը խաղալ
չէզոք բայ նախազգալ մէկու մը գալը.

աչքը չորս բանալ
չէզոք բայ խիստ զգուշաւոր՝ շրջահայեաց ըլլալ.

չորս աչքով սպասել
չէզոք բայ ակնկառոյց՝ մեծ փափաքով սպասել.

աչքը կենալ
չէզոք բայ խորապէս տարուիլ.

աչքը կէտի մը վրայ գամել
չէզոք բայ սեւեռել, յառել.

աչքը գիրքին գամել
չէզոք բայ խորունկ ընթերցումի մէջ ըլլալ.

աչքը պտըտցնել
չէզոք բայ չորս կողմը դիտել.

աչքը բան տեսնել
չէզոք բայ գոհանալ (առատութեամբ).

աչքերը ոլորել
չէզոք բայ սպառնալից դառնալ.

աչքը բարին տեսնել
չէզոք բայ լաւատես ըլլալ.

աչքը մթննալ
ներգործական բայ ընկճուած ըլլալ, զգալ մեծ կորուստի մը առջեւ.

աչքը դառնալ
չէզոք բայ այլայլիլ, կատղիլ.

աչքին փոշի փչել
ներգործական բայ խաբել, շլացնել.

աչքերը ծով դառնալ
չէզոք բայ շատ լալ, առատ արցունք թափել.

աչքը սեւ ջուր իջնել, աչքը ջուր կտրիլ
չէզոք բայ նայելով՝ սպասելով աչքը յոգնիլ.

աչքը ծռել
ներգործական բայ մէկու մը խէթ աչքով նայիլ.

աչքը կապել
ներգործական բայ խաբել.

աչքը կոխել
ներգործական բայ առարկայ մը յանդիմանելով մէկուն ցոյց տալ.

յօնքը շինելու տեղ՝ աչքը հանել
ներգործական բայ աւելի մեծ վնաս հասցնել.

աչքը հանել
ներգործական բայ կուրցնել.

աչքը մազ բուսնիլ
չէզոք բայ երկար սպասել.

աչք-յօնք կտրիլ
ներգործական բայ մէկը ուշադիր քննել.

աչքը ուռիլ
չէզոք բայ շատ լալ.

աչքը վախնալ
չէզոք բայ սոսկալ բանէ մը.

աչք տնկել
չէզոք բայ նախանձոտ նայիլ.

աչք ու ունքը կիտել
չէզոք բայ խոժոռիլ, թթու երես ցոյց տալ.

աչքերը լեցուիլ
չէզոք բայ լալ.

աչքերը վեր վերցնել
չէզոք բայ վեր նայիլ, գլուխը բարձրացնել.

աչքին իւղը հանել
ներգործական բայ վախցնել.

աչքին երեւիլ
ներգործական բայ ա) այնպէս ընել, որ երեւի դիմացինին, բ) իր ոյժը ցոյց տալ.

աչքին չերեւիլ
ներգործական բայ նշանակութիւն չունենալ.

աչքի լոյս թափել
չէզոք բայ աչքը յոգնեցնել.

աչքի հետ չփոխել
ներգործական բայ աչքի հաւասար սիրել.

աչքիդ վրայ յօնք կայ չըսել
չէզոք բայ ոչ մէկ դիտողութիւն չընել.

աչքի տակ առնել
ներգործական բայ նկատի ունենալ.

աչքի տակէն դիտել
չէզոք բայ դժգոհ դիտել.

աչքէն ըլլալ
չէզոք բայ աչքը կորսնցնել.

աչքէն փախչիլ, աչքէն փախցնել
չէզոք բայ վրիպիլ.

աչքին իյնալ, աչքին զարնել
չէզոք բայ երեւիլ, տեսնել.

բաց աչքով լուսցնել
չէզոք բայ մինչեւ լոյս չքնանալ.

մէկ աչքով նայիլ
չէզոք բայ ա) հաւասար աչքով դիտել, բ) արհամարհել.

պաղ աչքով նայիլ
չէզոք բայ համակրանք չունենալ.

տաք աչքով նայիլ
չէզոք բայ համակրիլ, գուրգուրալ։

Phrases
մէկ աչքով
գոյական միականի.

մէկուն աչքին լոյսը
գոյական սիրականը.

աչքը գոց
ածական անմեղ, ոչ-ճարպիկ.

աչքը ծակ
ածական ագահ.

աչքէն արիւն կը կաթի
մարդ սպաննելու տրամադիր է.

առ աչօք է
ածական երեւակայական, անիրական.

կապոյտ աչք, անոյշ աչք
ածական սիրելի նայուածք.

աչքի փուշ
ածական ատելի.

աչքի վարագոյր, աչքի լոյսը խափանող
գոյական թաղանթ.

դուրս ինկած աչք
ածական խոշոր.

աչքը բաց
ածական արթնամիտ, ճարպիկ, աչալուրջ.

աչքը կուշտ
ածական անկարօտ, գոհ իր վիճակէն.

աչքը լոռ
ածական տռփոտ, ցանկասէր.

աչքը դուրս
ածական այն որ ամուսնական սրբութեան դէմ կը մեղանչէ.

աչք կտրիլ
չէզոք բայ շատ ուշադիր.

աչքի չերեւնալ
չէզոք բայ անարժէք, անկարեւոր.

աչք առածին չափ, աչք կտրածին չափ
մակբայ աչքի տեսութիւնը որքան որ կը կտրէ.

աչքի բաժին
գոյական ուտելիքի կտոր մը, զոր ուտողները կու տան անո՛ր, որ ախորժակով իրենց ուտելը կը դիտէ (Թրքերէն կէօզ քիրասը).

աչքի ուլնիկ, աչքի ուլունք
գոյական կապոյտ ապակի կամ քար, զոր կը կախեն երեխայի մը, կամ ձիու մը, կամ ինքնաշարժի վրայ, չար աչքը խափանելու, չար աչքէ պաշտպանելու համար.

աչքս բացի՝ քեզ տեսայ
գիտակցական տարիքիս՝ քեզ տեսայ առաջին անգամ.

աչքդ ելլէ
կուրանաս.

աչքդ լոյս, աչքերնիս լոյս
բարեմաղթութիւն.

աչքը ձեռքիս է միշտ
միշտ բան մը կ՚ակնկալէ ինծմէ.

աչքդ ոռիս
աչքի չգալու համար կ՚ըսուի, Անգլիացիները թչվուտ կ՚ըսեն, ձեռքը փայտին զարնելով.

աչք չունիմ
չեմ նախանձիր.

աչքի՛ս վրայ, երկու աչքերուս վրայ, աչքիս եւ գլուխիս վրայ
մակբայ ամենայն սիրով.

աչքի՛ս գլուխիս վրայ տեղ ունիս
շատ սիրելի ես.

աչքէն մազ հանող
ածական շատ ճարպիկ.

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 173
New!
(beta)
ԽՈՐՇ
գոյական
    1. փորուած կամ փոս տեղ, ծակ, ճեղք, փապար, գուբ, խոռոչ.
    2. ծովածոց.
    3. երեսի կնճիռ.
    4. անկիւն։

Types
— Դարակի՝ աչք, խաղ.

— կերպասի՝ ծալք, փոթ.

— աչքի խորշ, մատանիի խորշ՝ ակնակապիճ.

— պատի մէջ՝ բատուց.

— խորանի պատերուն մէջ՝ խորհրդանոց.

— մորթի վրայ՝ կնճիռ, խորշոմ.

— աղիւսակի՝ խորան.

— ոսկորի՝ որոթ։

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 878
New!
(beta)
ՏՈՒՓ
գոյական
    1. տարբեր նիւթերէ պատրաստուած փոքրիկ անօթ կամ արկղիկ՝ բացուող եւ գոցուող կափարիչով. սնտուկիկ.
    2. մասնատուփ.
    3. գիրքի կողք՝ պահարան.
    4. աղիւսակաձեւ գծագրութեան իւրաքանչիւր խորշը. աչք.
    5. պատեան, պահպանակ։

Types
— Աղիւսակի, ճատրակի՝ աչք, խորշ:

— Դեղերու՝ դեղատուփ։

— Զարդեղենի՝ զարդատուփ:

— Խունկի՝ խնկաման։

— Ծխիկի՝ ծխատուփ։

— Նամակներու՝ ա) նամակատուփ, փոստարկղ. բ) պահարան։

— Նշխարի՝ սրբատուփ, մասնատուփ։

— Պղտիկ՝ տուփիկ:

— Քթախոտի՝ ընչատուփ։

— Քուէներու՝ քուէատուփ:

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 2306
New!
(beta)

Similar words
աճքի
 Usage beta 371 citations 

Usage of matching Word Forms

New! Explore the usage of the word form Աչքի in the Corpus of Western Armenian.
Also search for "Աչքի" in these imaged dictionaries:

Explanatory

Thesaurus

Western Armenian

Neologisms

Rhyming

Word Structural

Etymological

Dialectal and Idiomatic

Orthographic

Classical Armenian

Middle Armenian

Early Modern Armenian

Foreign word

Names

Place names

Plant names

Specialized

Abbreviations

© 2025 Nayiri. Armenian dictionary contains 17,718 words.
The site has 144 dictionaries and 3 books.
English
Նայիրի / Nayiri.com