Nayiri.com

ածական
    1. ոչ-շիտակ, ոչ-ուղիղ, շեղ, կոր, կեռ, թեք, գար.
    2. զարտուղի.
    3. (Փոխաբերական իմաստ) թիւր, մոլար, սխալ (կարծիք).
    4. (Փոխաբերական իմաստ) խենթ, գիժ.
    5. (Փոխաբերական իմաստ) քաջ.
    6. (Փոխաբերական իմաստ) խարդախ, դաւադիր։

Հակառակը՝ շիտակ, ուղիղ։

Դարձուածքներ

Ծուռ նստինք, շիտակ խօսինք

անկեղծ ըլլանք.

ծուռ աչքով նայիր

1. թշնամաբար վերաբերուիլ,
2. տռփանքով նայիլ.

ծուռ բերան

1. բերանը տձեւ՝ ծռած,
2. չարախօս,

շիլ.

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 930

Neu!

(beta)

ՔԻԹ

գոյական
    1. մարդու եւ կենդանիներու հոտառութեան եւ շնչառութեան գործարանի արտաքին մասը, որ կը գտնուի մարդոց դէմքին՝ կենդանիներու դունչին վրայ՝ բերանէն վեր. հոտոտելիք, ունչ, ռնգունք.
    2. հոտառութիւն.
    3. քանի մը կենդանիի դունչը՝ ցռուկը.
    4. փիղի պատիճ՝ կնճիթ.
    5. զանազան առարկաներու՝ գործիքներու սուր ծայրը.
    6. նաւու ցռուկ.
    7. (Փոխաբերական իմաստ) ցամաքի սուր երկար եւ նեղ շերտ՝ հողամաս:

Տեսակներ

— Արծիւի՝ արծուեռունգ, արծուաքիթ։

— Եզի՝ դունչ։

— Խոզի՝ միջատի՝ կնճիթ:

— Խոփի՝ խոփացռուկ, խոփքիթ:

— Կրճատ՝ պնչատ, քթատ։

— Նաւու՝ շան՝ գայլի՝ ցռուկ:

— Տափակ՝ տափունչ:

— Տրորուած՝ ճզմուած՝ փչխուկ:

— Փիղի՝ պատիճ:

Բաղադրեալ Բայեր

Քիթ ընել

չէզոք բայ
1. խոժոռ դէմք մը ցուցնել. նեղանալ.
2. գժտուիլ:

Քիթ հանել

չէզոք բայ
1. նոր մոմին ծայրը քիչ մը տաշել կամ հալեցնել, որպէսզի պատրոյգը դիւրաւ վառի.
2. մատիտի ծայրը սրել։

Քիթ-պինչ ընել

չէզոք բայ դժկամակիլ, չուզել:

Քիթ սրբելու ժամանակ չունենալ

չէզոք բայ շատ զբաղած ըլլալ:

Քիթ-քիթի խօսիլ, քիթ-քիթի տալ

չէզոք բայ քով-քովի մտերմաբար տեսակցիլ՝ խօսակցիլ։

Քիթէն այն կողմ չտեսնել

չէզոք բայ անհեռատես ըլլալ, շրջահայեաց չըլլալ։

Քիթէն բերնէն բերել, քիթէն բերել

չէզոք բայ
    1. հաճոյքը խանգարել՝ խափանել.
    2. թոյլ չտալ որ վայելէ.
    3. չարչարել, տանջել։

Քիթէն բերնէն գալ

չէզոք բայ ուրախութենէ ետք նեղութիւն կրել՝ քաշել. յուսախաբ ըլլալ:

Քիթէն բռնած տանիլ

ներգործական բայ պտըտցնել՝ ամբողջովին իրեն ենթարկել, իր ստրուկը դարձնել:

Քիթէն բռնել

ներգործական բայ
1. ստիպել, պարտադրել.
2. իրեն հնազանդեցնել՝ ենթարկել:

Քիթէն գալ

չէզոք բայ չկարենալ վայելել։

Քիթէն իյնալ

չէզոք բայ ճիշդ ու ճիշդ նմանիլ։

Քիթէն ծուխ դուրս գալ, քիթէն ծուխ դուրս ելլել

չէզոք բայ ցաւ ունենալ, կսկիծ ունենալ։

Քիթէն ծուխ հանել (մէկուն)

ներգործական բայ
1. սաստիկ ցաւ՝ կսկիծ պատճառել.
2. սաստիկ թունդ՝ բարկ ըլլալ (խմիչք)։

Քիթը առնել, քիթը կտրել

ներգործական բայ Տե՛ս Քիթ հանել:

Քիթը արիւնել

չէզոք բայ քիթէն արիւն բերել: Քիթը չարիւնիլ՝ որեւէ վնաս չպատահիլ՝ չկրել։

Քիթը բարձր պահել

չէզոք բայ գոռոզանալ, հպարտանալ:

Քիթը բարձրացնել

չէզոք բայ արհամարհել, արժէք չտալ։

Քիթը-բերանը ծռել

չէզոք բայ
    1. դժգոհ երեւոյթ մը առնել.
    2. տկար ըլլալ.
    3. դժգոհիլ։

Քիթը բերանը կախել

չէզոք բայ դժգոհ ըլլալ, տխրիլ։

Քիթը բերանը մէկ ընել

չէզոք բայ սաստիկ ծեծել, երեսը արիւնլուայ ընել։

Քիթը (մէկուն) բրդիլ, քիթը իյնալ

չէզոք բայ գարշահոտութեան պատճառով շատ ազդուիլ, գէշ հոտին չդիմանալ:

Քիթը գետին բերել, քիթը գետին քսել

ներգործական բայ
    1. հնազանդեցնել.
    2. խոնարհեցնել.
    3. յաղթել, պարտութեան մատնել, նուաստացնել:

Քիթը գետին դպչիլ

չէզոք բայ ծանր բեռի տակ կքիլ։

Քիթը երկինք ցցել

չէզոք բայ ինքնահաւան ըլլալ, գոռոզ ըլլալ։

Քիթը իյնալ

չէզոք բայ գարշելի հոտ մը առնելով՝ ազդուիլ:

Քիթը իջնել

չէզոք բայ գոռոզութենէ դադրիլ. համեստանալ։

Քիթը խոթել, քիթը կոխել բանի մը մէջ

չէզոք բայ
1. իրեն չվերաբերող հարցի միջամտել՝ խառնուիլ.
2. մէկուն աչքը կոխել, ցոյց տալ։

Քիթը կախ ըլլալ, քիթը կախած ըլլալ

չէզոք բայ
    1. տխուր՝ անխօս՝ քէնոտ երեւոյթ ունենալ.
    2. նեղուած տրամադրութիւն ունենալ. խոժոռիլ.
    3. հիւանդի երեւոյթ ունենալ:

Քիթը կոտրել

ներգործական բայ մէկուն գոռոզութիւնը կոտրել, հպարտութիւնը կոտրել, քիթը տրորել։

Քիթը հոտ առնել

չէզոք բայ կանխաւ գուշակել, նախազգալ:

Քիթը (մէկուն) մտնել

չէզոք բայ
1. մէկուն շատ մօտիկ նստիլ՝ կենալ.
2. աշխատիլ հաճելի ըլլալու համար. շողոքորթել:

Քիթը սրուիլ

չէզոք բայ շատ նիհարնալ։

Քիթը վազել

չէզոք բայ խլինքը ծորիլ, խլինքը հոսիլ։

Քիթը վեր ըլլալ

չէզոք բայ գոռոզութիւն ընել, հպարտանալ, մարդ չհաւնիլ։

Քիթը վեր քաշել

չէզոք բայ
    1. խլինքը ներշնչելով խմել.
    2. դէմքը թթուեցնել.
    3. գոռոզանալ, մեծամտիլ.
    4. զզուիլ, գանիլ.
    5. տարակուսիլ, չհաւատալ։

Քիթը տնկել

չէզոք բայ
1. մեծամտիլ, գոռոզանալ.
2. խռովիլ։

Քիթը տրորել

չէզոք բայ մեծամտութիւնը զսպել, ինքնահաւանութիւնը զսպել, քիթը կոտրել:

Քիթը ցցել

չէզոք բայ գոռոզանալ, հպարտանալ։

Քիթը փշրել

չէզոք բայ Տե՛ս Քիթը կոտրել։

Քիթը քարին գալ, քիթը քարին զարնուիլ

չէզոք բայ անյաջողութիւն ունենալ, անյաջողութեան հանդիպիլ:

Քիթին խնդալ

չէզոք բայ մէկուն շողոքորթութիւն ընել եւ վրան ծածուկ կերպով ծիծաղիլ. ձեռք առնել, ծաղրել։

Քիթին մէջէն խօսիլ

չէզոք բայ
1. ռնգային արտասանութեամբ խօսիլ.
2. ինքն իրեն խօսիլ. քրթմնջալ։

Քիթին չդնել, քիթին չտալ, քիթին չտանիլ

չէզոք բայ
1. չհաւնիլ, չախորժիլ, չսիրել.
2. արժէք՝ կարեւորութիւն չտալ:

Քիթին տալ

չէզոք բայ
1. մէկուն յանցանքը ուղղակի իրեն ըսել՝ երեսին տալ.
2. խիստ պատասխանել։

Քիթին տակ ըլլալ

չէզոք բայ շատ մօտիկը գտնուիլ, աչքի առջեւ ըլլալ։

Քիթին տակէն երգել, քիթին տակէն ըսել, քիթին տակէն խօսիլ

ներգործական բայ շատ ցած ձայնով իրեն համար միայն երգել՝ ըսել՝ խօսիլ։

Քիթին տակէն խնդալ

չէզոք բայ մէկուն կամ բանի մը վրայ գաղտնօրէն ծիծաղիլ։

Քիթով ըլլալ մէկուն հետ

չէզոք բայ խռով ըլլալ, գժտուած ըլլալ։

Քիթովը տալ

ներգործական բայ բան մը անարգաբար ետ տալ բերողին, երեսին շպրտել:

Դարձուածքներ

Բիթը կախ

ածական
1. դժկամակ, դժգոհ.
2. տխուր, մռայլ։

Քիթը կոտրուած

ածական պարտուած, նկուն։

Քիթը վեր

ածական հպարտ։

Խոշոր քիթ, մեծ քիթ

ածական գոռոզ մարդ, մեծամիտ մարդ։

Ծուռ քիթ

ածական խորամանկ:

Քիթդ բերանդ մէկ կ՚ընեմ

ուժգին ապտակ մը կը զարնեմ քեզի:

Քիթէն բռնես՝ հոգին դուրս կու գայ՝ հոգին կու տայ

շատ թոյլ՝ տկար է։

Քիթէն դուրս թռած

շատ նման:

Քիթէն ինկողը հազար կտոր կ՚ըլլայ

1. շատ հպարտ՝ ինքնահաւան է.
2. շատ մռայլ է։

Քիթը բռնես՝ հոգին կու տայ

վատոյժ է, կռիւի ոյժ չունի, նիհար մէկն է։

Քիթը ծռած

    1. վատոյժ.
    2. հիւանդ, տկար.
    3. դժգոհ։

Քիթին քաքը ուտող մարդ

ժլատ, կծծի։

Քիթս ինկաւ

1. գէշ հոտէն ազդուեցայ.
2. գարշահոտութենէն գանեցայ։

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 2423

Neu!

(beta)

ԾՈՒՌՔԻԹ

ածական քիթը ծուռ:

Neu!

(beta)

Usage beta 2 citations